Πρώτα και κύρια, για να αποτίσω φόρο τιμής στα θύματα του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, αλλά και να τιμήσω όλες και όλους τους αγωνιστές και τις αγωνίστριες από ολόκληρο τον κόσμο που έδωσαν τη ζωή τους για την ελευθερία των πατρίδων τους, που έδωσαν τη ζωή τους για να ηττηθεί ο ναζισμός που έριξε τη δηλητηριώδη ομίχλη του πάνω στους λαούς όλου του κόσμου.
Παίρνω επίσης το λόγο -και νομίζω ότι το ίδιο πρέπει να κάνουν και όλοι οι εκπρόσωποι από όλες τις πτέρυγες της Βουλής σήμερα- προκειμένου να τιμήσω –και θεωρώ ότι όλοι μας πρέπει να τιμήσουμε και γι' αυτόν το λόγο και έπρεπε να γίνει η συζήτηση σήμερα κατά τη διαδικασία επανασύστασης της επιτροπής- τους αγωνιστές της ελληνικής Εθνικής Αντίστασης που έδωσαν τη ζωή τους για να απαλλαχθεί η χώρα μας από τη ναζιστική θηριωδία και κατοχή, για να μπορούμε σήμερα να έχουμε μία πατρίδα ελεύθερη και κυρίαρχη.
Κάποιοι μας λένε: Γιατί καταπιάνεστε με το παρελθόν; Κοιτάχτε το μέλλον.
Μα ποια χώρα, ποιος λαός μπορεί να έχει μέλλον, αν δεν τιμά την ιστορία του και τους αγώνες του; Ποιος λαός μπορεί να προχωρήσει μπροστά σβήνοντας τη συλλογική μνήμη και αφήνοντας ιστορικά αδικαίωτους τους αγώνες και τις θυσίες του;
Άλλωστε, δεν έχει περάσει και τόσο πολύς καιρός από τότε, κυρίες και κύριοι Βουλευτές. Είναι ακόμα ζώσα η γενιά της Κατοχής και της Εθνικής Αντίστασης. Είναι ακόμα νωπές στη συλλογική μνήμη του λαού μας οι εικόνες και οι ήχοι των βασανιστηρίων και των εκτελέσεων στο Δίστομο και στην Καισαριανή, στα Καλάβρυτα και στη Βιάννο.
Είναι ακόμη νωπά στη μνήμη του λαού μας τα εγκλήματα και οι καταστροφές που προκάλεσαν τα στρατεύματα του Γ' Ράιχ σε όλο το μήκος και το πλάτος της ελληνικής επικράτειας, αλλά και της Ευρώπης ολόκληρης.
Οι μνήμες αυτές οφείλουν να διατηρηθούν στις νεότερες γενιές. Έχουμε χρέος ιστορικό, πολιτικό και ηθικό να τις διατηρήσουμε, όχι για να διατηρήσουμε την καχυποψία και το μίσος μεταξύ των λαών, αλλά για να θυμόμαστε πάντα τι σημαίνει ναζισμός, τι σημαίνει φασισμός και τι έφερε στη σύγχρονη ευρωπαϊκή ιστορία, για να θυμόμαστε ότι, όταν τη θέση της αλληλεγγύης, της φιλίας, της συνεργασίας και του διαλόγου μεταξύ των λαών, παίρνει η αίσθηση της υπεροχής και του ιστορικού πεπρωμένου, όταν τη θέση του σεβασμού παίρνει η μισαλλοδοξία, φυλετική ή κοινωνική, τότε αυτό που κυριαρχεί είναι ο πόλεμος και το σκοτάδι.
Η Ευρώπη γνώρισε αυτό το σκοτάδι, το έζησε, το πλήρωσε ακριβά, το μίσησε. Αυτός ήταν ένας από τους λόγους που οι ευρωπαϊκοί λαοί συναποφάσισαν να εκκινήσουν τις διαδικασίες μετά το Β' Παγκόσμιο Πόλεμο, ώστε να μην ηχήσουν ποτέ ξανά οι σειρήνες του πολέμου στην Ευρώπη.
Και δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι ο γερμανικός λαός υπέφερε εξίσου από τη ναζιστική θηριωδία και ότι στη Γερμανία ο ναζισμός επικράτησε, ακριβώς επειδή πρωτύτερα ταπεινώθηκε ο γερμανικός λαός. Αυτό φυσικά δεν είναι δικαιολογία, αλλά εξήγηση. Είναι το μάθημα του σύντομου 20ου αιώνα, όπως θα έλεγε και ο μεγάλος ιστορικός ο Έρικ Χομπσμπάουμ.
Μετά τον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο αυτό που επικράτησε ήταν το μίσος και ο ρεβανσισμός, αυτό που επικράτησε ήταν η κοντόφθαλμη λογική της ταπείνωσης του ηττημένου για τις αμαρτίες του, η λογική του εξευτελισμού και της εξαθλίωσης ενός ολόκληρου λαού για την ήττα του. Αυτή η επιλογή πληρώθηκε αργότερα με το αίμα των νιάτων του κόσμου ολόκληρου, της Γερμανίας συμπεριλαμβανομένης.
Οι λαοί της Ευρώπης και οι ηγεσίες τους οφείλουν να θυμούνται και να αντλούν συμπεράσματα από τη σύγχρονη ευρωπαϊκή ιστορία, γιατί η Ευρώπη δεν πρέπει, δεν της επιτρέπεται να κάνει σήμερα τα ίδια λάθη.
Κυρίες και κύριοι Βουλευτές, μετά το Β' Παγκόσμιο Πόλεμο πράγματι το πάθημα έγινε μάθημα και η Γερμανία, παρά τα εγκλήματα του Γ' Ράιχ και των χιτλερικών ορδών που κατέκαψαν τον κόσμο, παρά το ολοκληρωτικό κακό του ολοκαυτώματος ωφελήθηκε και ορθώς ωφελήθηκε από σειρά παρεμβάσεων, με κυριότερες τη διαγραφή του χρέους της, του χρέους που είχε από τον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο, με τη σύμβαση που έγινε πολλά χρόνια μετά τον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο, το 1953 στο Λονδίνο και φυσικά με τα τεράστια ποσά που εκταμιεύθηκαν από τους συμμάχους για την ανοικοδόμησή της.
Η σύμβαση, όμως, του Λονδίνου αναγνωρίζει ταυτόχρονα ότι απομένουν οι τελικές γερμανικές αποζημιώσεις για το Β' Παγκόσμιο Πόλεμο, οι οποίες έπρεπε να διευθετηθούν με την τελική συνθήκη ειρήνης που δεν υπογράφηκε μέχρι το 1990 εξαιτίας της έως τότε διχοτόμησης της Γερμανίας. Η επανένωση των δύο Γερμανιών μετά το 1990 δημιούργησε τις αναγκαίες νομικές και πολιτικές προϋποθέσεις για την επίλυση του ζητήματος, αλλά οι γερμανικές κυβερνήσεις από τότε και στο εξής επέλεξαν τη σιωπή, τα νομικά τεχνάσματα, την αναβολή και την παρέλκυση.
Και αναρωτιέμαι, κυρίες και κύριοι Βουλευτές, διότι πολύς λόγος γίνεται στις ημέρες μας στη συζήτηση που διεξάγεται σε ευρωπαϊκό επίπεδο περί ηθικής, είναι άραγε ηθική αυτή η στάση;
Μίλησα πρωτύτερα για νομικά τεχνάσματα και επειδή τα ζητήματα αυτά είναι πάρα πολύ κρίσιμα, θέλω να εξηγήσω σαφώς τι εννοώ για να μην παραμένουν σκιές.
Όταν η Γερμανία αποδέχεται έστω να τοποθετηθεί για το ζήτημα των οφειλών της προς την Ελλάδα από τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, επικαλείται τη διμερή μας συμφωνία του 1960, τότε που με δική της πρωτοβουλία κατέβαλε 115 εκατομμύρια μάρκα ως αποζημιώσεις και το τότε Βασίλειο της Ελλάδας αναγνώρισε ότι η Ελλάδα δεν έχει περαιτέρω σχετικές αξιώσεις.
Η συμφωνία, όμως, αυτή δεν αφορούσε αποζημιώσεις για τις καταστροφές που υπέστη η χώρα, αλλά αποζημιώσεις για τα θύματα του ναζισμού στην Ελλάδα.
Και φυσικά, σε καμμία περίπτωση δεν αφορούσε ούτε το αναγκαστικό κατοχικό δάνειο, αλλά ούτε και αξιώσεις για αποζημίωση εξαιτίας εγκλημάτων πολέμου, εξαιτίας της σχεδόν ολικής καταστροφής των υποδομών της χώρας, αλλά και της διάλυσης της οικονομίας της κατά τη διάρκεια του πολέμου και της Κατοχής.
Όλα αυτά γνωρίζω ότι είναι ταυτόχρονα εξαιρετικά τεχνικά, αλλά και εξαιρετικά ευαίσθητα ζητήματα και ίσως δεν είναι ο χώρος και ο χρόνος τώρα να επεκταθώ. Οι αναγκαίες διευκρινίσεις και η τεχνική επεξεργασία δεν θα γίνει από εμένα, αλλά από τους ειδικούς. Πρέπει να γίνει και θα γίνει από τους ειδικούς, νομικούς και ιστορικούς.
Αυτό που θέλω, όμως, εγώ να διαβεβαιώσω, τόσο τον ελληνικό όσο και τον γερμανικό λαό, είναι ότι η νέα Ελληνική Κυβέρνηση έχει στόχο και γι' αυτό προτρέπει την εθνική αντιπροσωπεία στο σύνολό της και την Επιτροπή που σήμερα θα επανασυσταθεί να προσεγγίσουμε το θέμα με την αναγκαία ακριβώς ευαισθησία, με αίσθημα ευθύνης και ειλικρίνειας, με διάθεση συνεννόησης και διαλόγου. Το ίδιο, όμως, περιμένουμε και από τη Γερμανική Κυβέρνηση, για λόγους πολιτικούς, ιστορικούς, συμβολικούς, αλλά και ηθικούς.
Κυρίες και κύριοι Βουλευτές, απέναντι σε έναν ηθικολογικό τόνο που έχει επικρατήσει τα τελευταία χρόνια στη δημόσια συζήτηση στην Ευρώπη, εμείς δεν επιλέγουμε ούτε τη θέση του μαθητή που σκύβει το κεφάλι και χαμηλώνει τα μάτια απέναντι στην αφ' υψηλού ηθική διδασκαλία, αλλά ούτε και διεκδικούμε τη θέση του ηθικοδιδασκάλου που κουνά επιτιμητικά το δάχτυλο απέναντι στον υποτιθέμενο αμαρτωλό, ζητώντας του να πληρώσει για τις αμαρτίες του.
Αντίθετα, επιλέγουμε τον δρόμο της διαπραγμάτευσης και του διαλόγου, της αλληλοκατανόησης και της δικαιοσύνης. Δεν κάνουμε εδώ θεοδικία, αλλά την ίδια στιγμή δεν παραιτούμαστε και από τις απαράγραπτες αξιώσεις μας. Δεν κάνουμε μαθήματα ηθικής, αλλά και δεν δεχόμαστε από κανέναν μαθήματα ηθικής.
Διότι, ξέρετε, πολλές φορές το τελευταίο διάστημα, στο άκουσμα πολλών προκλητικών δηλώσεων από το εξωτερικό, μού έρχεται στο μυαλό το περίφημο απόσπασμα από την επί του Όρους ομιλία του Ιησού: «Βλέπουν την ακίδα στο μάτι του αδελφού τους, αλλά όχι το δοκάρι στο δικό τους το μάτι».
Κυρίες και κύριοι Βουλευτές, κυρία Πρόεδρε, κλείνοντας αυτή τη σύντομα παρέμβασή μου – δεν νομίζω ότι χρειάζονται πολλά λόγια- θέλω να σας διαβεβαιώσω ότι η Ελληνική Κυβέρνηση θα εργαστεί άοκνα ώστε με ισότιμους όρους, μέσα από τον διάλογο στο πλαίσιο μιας έντιμης διαπραγμάτευσης, να συνδράμει ώστε να βρεθεί λύση στα πολύπλοκα προβλήματα που αντιμετωπίζει η Ευρώπη.
Θα εργαστεί, ώστε η Ελλάδα -και το έχουμε δηλώσει- να τηρήσει στο ακέραιο τις υποχρεώσεις της, αλλά ταυτόχρονα θα εργαστεί, ώστε να τηρηθούν και όλες οι ανεκπλήρωτες υποχρεώσεις προς την Ελλάδα και τον ελληνικό λαό στο ακέραιο.
Και όπως εμείς δεσμευόμαστε να τηρήσουμε τις υποχρεώσεις μας, έτσι οφείλουν να πράξουν και όλες οι πλευρές. Διότι η επίκληση της ηθικής δεν μπορεί να είναι à la carte, δεν μπορεί να είναι κατά περίσταση.
Η νέα ελληνική Κυβέρνηση θα στηρίξει πραγματικά και με όλες της τις δυνάμεις την πρωτοβουλία για την ανασύσταση, ανασυγκρότηση και αναβάθμιση της Επιτροπής για τη διεκδίκηση των γερμανικών οφειλών και του αναγκαστικού κατοχικού δανείου προς την Ελλάδα. Θα τη στηρίξουμε αληθινά και ουσιαστικά, όχι για επικοινωνιακούς λόγους. Είμαστε έτοιμοι να προσφέρουμε κάθε πολιτική και νομική συνδρομή, ώστε οι προσπάθειες της Επιτροπής αυτής να αποδώσουν.
Ήρθε το πλήρωμα του χρόνου να αποδώσουν και στα πλαίσια της θητεία της να φέρουν ουσιαστικό αποτέλεσμα, να φέρουν λύση, να δικαιώσουν αυτό το ανεκπλήρωτο ηθικό, αλλά και υλικό ιστορικό χρέος όχι μονάχα απέναντι στον ελληνικό λαό, αλλά απέναντι σε όλους τους λαούς της Ευρώπης που πολέμησαν, θυσιάστηκαν, μάτωσαν και νίκησαν το ναζισμό. Το οφείλουμε στην ιστορία μας, το οφείλουμε στους αγωνιστές της Εθνικής Αντίστασης, το οφείλουμε στα θύματα του Β' Παγκοσμίου Πολέμου, το οφείλουμε, όμως, κυρίως στην Ευρώπη και στους λαούς της, που έχουν δικαίωμα στη μνήμη και κυρίως δικαίωμα σε ένα μέλλον απελευθερωμένο από κάθε λογής ολοκληρωτισμό.
(Το κείμενο αυτό είναι το σύνολο της ομιλίας του Πρωθυπουργού στην ειδική συνεδρίαση της Βουλής για την νέα Διακομματική Επιτροπή για τις γερμανικές αποζημιώσεις)