Η Βαρκελώνη ίσως να προτίθεται να προχωρήσει στην ανακήρυξη ανεξαρτησίας της Καταλονίας, όμως με αβεβαιότητα ως προς τα επιχειρήματα και ως προς την έκβαση.. «Δεν μπορεί ωστόσο να επικαλεστεί ούτε το Διεθνές, ούτε το Ευρωπαϊκό Δίκαιο», εκτιμά στην DW ο καθηγητής Διεθνούς Δικαίου Στέφαν Τάλμον
Το δικαίωμα αυτοδιάθεσης των λαών αποτελεί θεμελιώδη αρχή του Διεθνούς Δικαίου. Το ίδιο ισχύει ωστόσο και για την προστασία της εδαφικής κυριαρχίας ενός κράτους. Οι αυτονομιστές στην Καταλονία επικαλούνται το δικαίωμα αυτοδιάθεσης, η Μαδρίτη, από την πλευρά της την προστασία της εδαφικής κυριαρχίας. Το Διεθνές Δίκαιο πάντως δεν προβλέπει δικαίωμα απόσχισης, με μόνη εξαίρεση ένα «συναινετικό διαζύγιο», όπως έγινε το 1992 μεταξύ Τσεχίας και Σλοβακίας. Όταν οι λαοί της Αφρικής ανακήρυτταν την ανεξαρτησία τους στις δεκαετίες του ΄50 και του ΄60 οι αποικιοκρατικές δυνάμεις προέβαλλαν αντίσταση, ωστόσο το δικαίωμα αυτοδιάθεσης των λαών υπερίσχυσε στον ΟΗΕ.
Ο καθηγητής Διεθνούς Δικαίου στο Πανεπιστήμιο Βόννης Στέφαν Τάλμον εκτιμά μιλώντας στην Deutsche Welle ότι οι Καταλανοί δεν μπορούν να επικαλεστούν το δικαίωμα αυτοδιάθεσης: «Προϋπόθεση είναι ότι υπάρχει ένα λαός, ο οποίος μπορεί να επικαλεστεί το δικαίωμα της αυτοδιάθεσης. Ένα τμήμα του πληθυσμού εντός ενός εθνικού κράτους δεν αποτελεί λαό, σύμφωνα με το Διεθνές Δίκαιο, ακόμα και αν διαθέτει ένα είδος ταυτότητας».
«Ούτε οι Κοσοβάροι, ούτε οι Βαυαροί αποτελούν ξεχωριστό λαό»
Το ίδιο ισχύει για την Βαυαρία, σε περίπτωση προσπάθειας απόσχισης από την Ομοσπονδιακή Γερμανία, αλλά και για το Κοσσυφοπέδιο. Οι Κοσοβάροι δεν αποτελούν λαό, τουλάχιστον σύμφωνα με το Διεθνές Δίκαιο. Το Κοσσυφοπέδιο ανακήρυξε μεν την ανεξαρτησία του το 2008, ωστόσο το Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης, αν και απεφάνθη ότι η ανεξαρτητοποίηση δεν προσκρούει στο Διεθνές Δίκαιο, επιβεβαίωσε το ψήφισμα 1244 του ΟΗΕ, με το οποίο εγγυάται η κυριαρχία και η εδαφική ακεραιότητα της Σερβίας ως διαδόχου κράτους της Γιουγκοσλαβίας.
Στην περίπτωση της Καταλονίας δεν μπορεί να γίνεται λόγος σήμερα για καταπίεση των Καταλανών και του πολιτισμού τους, όπως συνέβαινε την εποχή της δικτατορίας του Φράνκο. Η Καταλονία απολαμβάνει μεγαλύτερη αυτονομία από πολλές άλλες ισπανικές περιφέρειες. Κατά την εκτίμηση του καθηγητή Στέφαν Ταλμον δεν υπάρχει νομική βάση για το κίνημα απόσχισης στην Καταλονία: «Ούτε στο ισπανικό Συνταγματικό Δίκαιο, ούτε στο Διεθνές Δίκαιο προβλέπεται η έννομη αξίωση για μια ανεξάρτητη Καταλονία».
Και το Ευρωπαϊκό Δίκαιο προστατεύει το ισχύον καθεστώς. Το άρθρο 4 της Συνθήκης για την ΕΕ προβλέπει ότι οι χώρες-μέλη σέβονται την εθνική τους ταυτότητα, αλλά και την εδαφική τους ακεραιότητα. Με άλλα λόγια: κανείς δεν επιθυμεί μια απόσχιση. Ας μην ξεχνάμε επίσης ότι το λέγειν στην ΕΕ το έχουν τα κράτη-μέλη. Ο καθηγητής Στέφαν Τάλμον παραπέμπει, τέλος, στο Διεθνές Δίκαιο, το οποίο «ορίζεται από τα υπάρχοντα κράτη, τα οποία είναι φυσικό να μην επιθυμούν παρεμβάσεις στην κρατική ακεραιότητα. Κανείς δεν σκάβει μόνος του το λάκκο του».
-Μεγάλη διαδήλωση στη Βαρκελώνη κατά της ανεξαρτησίας της Καταλονίας. Σκληραίνει διαρκώς η Μαδρίτη.
Δεκάδες χιλιάδες άτομα διαδήλωσαν χθες Κυριακή στην πρωτεύουσα της Καταλονίας, Βαρκελώνη, εκφράζοντας την αντίθεση τους στην οποιαδήποτε ανακήρυξη ανεξαρτησίας από την Ισπανία και δείχνοντας τη διαφορά απόψεων που υπάρχει μεταξύ των κατοίκων της περιοχής, για το ζήτημα αυτό.
Οι διαδηλωτές κινήθηκαν στο κέντρο της Βαρκελώνης κρατώντας ισπανικές και καταλωνικές σημαίες, αλλά και πανό που έγραφαν: «Η Καταλονία είναι Ισπανία» και «Μαζί είμαστε δυνατότεροι».
Η διαδήλωση αυτή, πραγματοποιήθηκε καθώς οι πολιτικοί και από τις δύο πλευρές, σκληραίνουν την στάση τους, κλιμακώνοντας την ένταση στην χειρότερη πολιτική κρίση που βιώνει η Ισπανία, για δεκαετίες.
( ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ-Πέτρος Παπακωνσταντίνου)
Κρίσιμα διαγράφονται τα επόμενα εικοσιτετράωρα στην Ισπανία, καθώς κορυφώνεται το μπρα ντε φερ μεταξύ Μαδρίτης και Βαρκελώνης, στη σκιά του αμφιλεγόμενου δημοψηφίσματος της περασμένης Κυριακής στην Καταλονία και της βίαιης επέμβασης της ισπανικής αστυνομίας για την αποτροπή του.
Ο ηλεκτρισμός στην ατμόσφαιρα έφτασε στο ζενίθ την Τρίτη, όταν η Καταλονία παρέλυσε από γενική απεργία και διαδηλώσεις υπέρ της ανεξαρτησίας. Το ίδιο βράδυ, δημιουργήθηκε πανδαιμόνιο από τις κατσαρόλες που χτυπούσαν οργισμένοι Καταλανοί την ώρα που απηύθυνε τηλεοπτικό διάγγελμα ο βασιλιάς Φελίπε. Την επομένη ήρθε η σειρά των αντιπάλων της ανεξαρτησίας να αποδοκιμάσουν με τον ίδιο τρόπο τον Καταλανό κυβερνήτη Κάρλες Πουτζδεμόν, στο δικό του τηλεοπτικό διάγγελμα. Για σήμερα, το Λαϊκό Κόμμα του Ισπανού πρωθυπουργού Μαριάνο Ραχόι προτίθεται να επιδείξει τη δύναμή του στην καρδιά της Βαρκελώνης, όπου θα μεταφερθούν με πούλμαν οπαδοί της ενότητας του ισπανικού κράτους απ' όλη τη χώρα.
Σε αυτό το φόντο προβλέπεται να συνέλθει την Τρίτη το καταλανικό Κοινοβούλιο για να εξετάσει τα επόμενα βήματα ύστερα από το δημοψήφισμα, μέσω του οποίου, σύμφωνα με τις καταλανικές αρχές, το 90,18% των Καταλανών επέλεξε την ανεξαρτησία, με τη συμμετοχή να φτάνει το 43,03%. Το Συνταγματικό Δικαστήριο της Ισπανίας, που είχε κηρύξει παράνομο το δημοψήφισμα, απαγόρευσε και τη σύγκληση της καταλανικής Βουλής για να αποτρέψει τετελεσμένα, αλλά οι τοπικές αρχές συνεκάλεσαν το σώμα για «ενημέρωση επί των πολιτικών εξελίξεων από τον Πουτζδεμόν».
Μέχρι την τελευταία στιγμή, ο Καταλανός κυβερνήτης κρατούσε κλειστά τα χαρτιά του, ενώ δεχόταν ισχυρότατες, αντίρροπες πιέσεις. Οι αριστεροί σύμμαχοί του, το σοσιαλδημοκρατικό ERC και το αντικαπιταλιστικό CUP, αλλά και η ριζοσπαστική μερίδα του δικού του κεντρώου κόμματος, PDECat, αξιώνουν να εγκριθεί διακήρυξη μονομερούς ανεξαρτησίας.
Ωστόσο ο προκάτοχός του και πρόεδρος του PDECat, Αρτούρ Μας, συντάσσεται με τις οικονομικές, εκδοτικές και πολιτικές ελίτ της περιοχής, που θεωρούν ότι κάτι τέτοιο θα ήταν μοιραίο λάθος. Οχι μόνο γιατί μια ανεξάρτητη Καταλονία, χωρίς διεθνή αναγνώριση, εκτός Ε.Ε., θα αντιμετώπιζε σοβαρά οικονομικά προβλήματα –ήδη μεγάλες τράπεζες ετοιμάζονται να μεταφέρουν την έδρα τους σε άλλες περιοχές της Ισπανίας–, αλλά και γιατί θα έδινε τη δυνατότητα στον Ραχόι να χρησιμοποιήσει το «πυρηνικό» του όπλο: το άρθρο 155 του Συντάγματος, που επιτρέπει στη Μαδρίτη να αναλάβει απευθείας τη διοίκηση της Καταλονίας, να θέσει υπό τον έλεγχό της τα οικονομικά και την αστυνομία της και να διαλύσει το τοπικό Κοινοβούλιο.
Ως εναλλακτική λύση, οι μετριοπαθείς εθνικιστές προτείνουν πρόωρες εκλογές, οι οποίες εκ των πραγμάτων θα αποκτήσουν χαρακτήρα δεύτερου δημοψηφίσματος. Θεωρούν ότι η οργή που προκάλεσε στην πλειονότητα των Καταλανών η αστυνομική επέμβαση της Κυριακής και η αφύπνιση παλιών δαιμόνων –στη Μαδρίτη, χαιρετισμοί της Λεγεώνας και ύμνοι της εποχής Φράνκο σημάδεψαν διαδήλωση των «ενωτικών»– θα χαρίσουν την πλειοψηφία στους οπαδούς της ανεξαρτησίας.
Ωστόσο ο Πουτζδεμόν διστάζει, εκτιμώντας ότι σε αυτή την περίπτωση το Συνταγματικό Δικαστήριο θα κηρύξει παράνομα τα κόμματα που υποστηρίζουν την ανεξαρτησία, όπως έκανε στο παρελθόν στη Χώρα των Βάσκων. Σενάριο της τελευταίας στιγμής ήθελε το καταλανικό Κοινοβούλιο να δρομολογεί χρονοβόρα διαδικασία επεξεργασίας Συντάγματος, δίνοντας χρόνο σε εσωτερική ή διεθνή μεσολάβηση.
Ο «τρίτος δρόμος»
Προς αυτή την κατεύθυνση κινούνται οι δυνάμεις του «τρίτου δρόμου», οι οποίες τάσσονται μεν εναντίον της απόσχισης, αλλά αναγνωρίζουν το δικαίωμα στους Καταλανούς να αποφασίσουν για το μέλλον τους, μέσω συμπεφωνημένου δημοψηφίσματος. Πρωταγωνιστικό ρόλο διαδραματίζουν το Podemos, η ισπανική Ενωμένη Αριστερά και μετριοπαθή αυτονομιστικά κόμματα αρκετών περιοχών.
Μέχρι χθες, ο Μαριάνο Ραχόι αρνούνταν να συζητήσει αυτό το ενδεχόμενο. Ωστόσο και η δική του θέση εμφανίζεται επισφαλής. Το επιχείρημα ότι το ισπανικό Σύνταγμα δεν επιτρέπει δημοψήφισμα μόνο στην Καταλονία πάσχει: παρόμοιο δημοψήφισμα όντως πραγματοποιήθηκε το 2006, με συναίνεση της σοσιαλιστικής κυβέρνησης Θαπατέρο και ενέκρινε το ειδικό καθεστώς αυτονομίας (Estatut) που είχε ήδη συμφωνηθεί μεταξύ Μαδρίτης και Βαρκελώνης. Η προσφυγή του Λαϊκού Κόμματος του Ραχόι στο Συνταγματικό Δικαστήριο και ο ακρωτηριασμός του Estatut ήταν από τους βασικούς παράγοντες που το ρεύμα της απόσχισης.
Σε αυτό το πλαίσιο, κρίσιμος διαγράφεται ο ρόλος των Σοσιαλιστών, οι οποίοι στηρίζουν την κυβέρνηση μειοψηφίας του Ραχόι από τον Οκτώβριο του 2016, όταν οι βαρώνοι του κόμματος ανέτρεψαν πραξικοπηματικά τον αρχηγό του, Πέδρο Σάντσες. Ωστόσο ο Σάντσες επανήλθε στην ηγεσία τον περασμένο Ιούνιο, έχοντας κερδίσει τις εσωκομματικές εκλογές. Στην παρούσα κρίση, αντιτάχθηκε μεν στο δημοψήφισμα, αλλά πήρε αποστάσεις από την αστυνομική βία και τους χειρισμούς του Ραχόι, προτείνοντας διάλογο με τη Βαρκελώνη. Ενδεχομένως, ο δρόμος των πρόωρων εκλογών, τόσο σε εθνικό επίπεδο όσο και στην Καταλονία, να είναι η τελευταία ευκαιρία πριν από τη μοιραία ρήξη.