Η νίκη του Ταγίπ Ερντογάν στις τουρκικές προεδρικές εκλογές της Κυριακής δείχνει αμφίβολη ακόμα να είναι από τον πρώτο γύρο. Ίσως υποχρεωθεί για δεύτερο γύρο, κάτι που θεωρείται βέβαιο για τις βουλευτικές εκλογές, που γίνονται ταυτόχρονα στις 24 Ιουνίου. Με τον Τούρκο Πρόεδρο να κλιμακώνει την προεκλογική του εκστρατεία με φαραωνικά έργα, πολεμικές απειλές από το Αιγαίο και το Ιράκ έως το Ισραήλ και τη Συρία, με εθνικιστικές κορώνες από την εποχή των μεγάλων Σουλτάνων, και με λαϊκίστικες μεθόδους. Ολα αυτά, τα πολύ παρωχημένα, τα οποία συγκινούν και κολακεύουν μεν τα μεγάλα πλήθη της Ανατολής αλλά όχι εκείνα των μεγάλων πόλεων και της πλευράς του Αιγαίου, από την Πόλη έως τη Σμύρνη.
Με την οικονομία να επιδεινώνεται συνεχώς, τον τουρισμό μόνο σε άνοδο λόγω φθήνειας-υποτίμησης της λίρας, γεγονός που προκαλεί νέα δεινά την οικονομία της χώρας.. Τι θα γίνει όμως αν η αντιπολίτευση βγει ενισχυμένη από τις βουλευτικές εκλογές; Θα μπορέσει ο τούρκος πρόεδρος να κυβερνήσει τόσο άνετα, όπως ελπίζει;
To οθωμανικό χαστούκι ήταν μια παλιά στρατιωτική τεχνική, με την οποία οι Οθωμανοί εξουδετέρωναν τους αντιπάλους τους με το χέρι, χωρίς τη χρήση όπλου. Δυνατό, αποφασιστικό, επώδυνο χτύπημα όχι όπως τα προσβλητικά χαστούκια στα σαλόνια της Δύσης. Λέγεται μάλιστα ότι με αυτού του τύπου το χαστούκι, οι τούρκοι πολεμιστές ήταν σε θέση να θέσουν εκτός μάχη ακόμα και άλογα.
Λιγότερο από μια εβδομάδα πριν τις προεδρικές εκλογές ο πρόεδρος Ερντογάν προτρέπει στις προεκλογικές του συγκεντρώσεις τους Τούρκους να δώσουν ένα μάθημα στους αντιπάλους του: «Είστε έτοιμοι να δώσετε ένα οθωμανικό χαστούκι στις 24 Ιουνίου; Για αυτό αγωνιζόμαστε χωρίς να αναπαυόμαστε, χωρίς να παραιτούμαστε».
ΟΙ ΕΛΠΙΔΕΣ ΤΗΣ ΑΝΤΙΠΟΛΙΤΕΥΣΗΣ
Για πρώτη φορά εδώ και χρόνια η αντιπολίτευση ελπίζει σε ένα θετικό αποτέλεσμα την ερχόμενη Κυριακή. Ο υποψήφιος του Ρεπουμπλικανικού κόμματος CHP Μουχαρέμ Ιντζέ ζητά ανοιχτά, αλλαγή, μετά από 15 χρόνια Ερντογάν στην εξουσία. Την ίδια στιγμή όμως οι δημοσκοπήσεις μιλούν ξεκάθαρη γλώσσα και δίνουν στον τούρκο πρόεδρο την πρωτιά στις ψήφους. Ανοιχτό παραμένει ωστόσο αν το ΑΚΡ, σε περίπτωση που δεν εξασφαλίσει την πλειοψηφία ήδη από τον πρώτο γύρο, αναγκαστεί να διεκδικήσει την προεδρία στο δεύτερο γύρο στις 8 Ιουλίου. Ο αντίπαλος του Ερντογάν σε αυτή την περίπτωση θα είναι, πιθανότατα, ο Μουχαρέμ Ιντζέ, ο οποίος μπορεί να υπολογίζει στις ψήφους όλων των αντιπάλων του τούρκου προέδρου.
Το στρατηγικό λάθος του Ερντογάν
Ίσως η νίκη στις εκλογές της Κυριακής να μην είναι και τόσο βέβαιη, όπως ισχυρίζεται ο Ταγίπ Ερντογάν. Ενδεικτικό ότι και στο δημοψήφισμα για την συνταγματική μεταρρύθμιση το 2017 η πλειοψηφία του προέδρου ήταν ισχνή. Ακόμα και στις τελευταίες προεδρικές του 2014 ο Ταγίπ Ερντογάν επικράτησε μεν από τον πρώτο γύρο, αλλά οι εκλογές κρίθηκαν στο νήμα. Ο τούρκος πρόεδρος, καλομαθημένος από τις επιτυχίες του παρελθόντος, κάνει λάθη. Ένα από αυτά είναι ότι προώθησε αλλαγή νομοθεσίας, με την οποία ανοίγει για πρώτη φορά ο δρόμος για κομματικούς συνασπισμούς ενόψει των βουλευτικών εκλογών, που λαμβάνουν χώρα ταυτόχρονα με τις προεδρικές. Στόχος του ήταν να διασφαλίσει την είσοδο του υπερεθνικιστικού MHP και συμμάχου του ΑΚΡ στη Βουλή.
Από ότι όλα δείχνουν ο Ταγίπ Ερντογάν δεν υπολόγισε ότι οι προεδρικές εκλογές θα οδηγούσαν σε συμμαχία κομμάτων με εκ διαμέτρου αντίθετες θέσεις, όπως το κεμαλιστικό CHP, το εθνικιστικό (Iyi) και το ισλαμιστικό (Saadet), παρά το γεγονός ότι κάποια από αυτά καταβαίνουν στις εκλογές με δικό τους υποψήφιο.
Ακόμα και αν ο Ταγίπ Ερντογάν νικήσει τελικά στις εκλογές ενδέχεται να βρεθεί αντιμέτωπος με ένα νέο πρόβλημα. Στις ταυτόχρονες βουλευτικές εκλογές το ΑΚΡ ενδέχεται να απολέσει την πλειοψηφία του στη βουλή αν το φιλοκουρδικό HDP περάσει το κατώφλι του κοινοβουλίου ξεπερνώντας το εμπόδιο του 10%. Για την αντιπολίτευση η εξέλιξη αυτή θα συνιστούσε μεγάλη επιτυχία, θα παρέλυε ωστόσο την εκτελεστική εξουσία. Το προεδρικό σύστημα που προωθεί ο Ταγίπ Ερντογάν, το οποίο παρεμπιπτόντως θέλει να καταργήσει η αντιπολίτευση, δεν προβλέπει κυρίαρχο ρόλο των αντιπολιτευτικών κομμάτων στην βουλή. Ο πρόεδρος θα μπορούσε να κυβερνά βέβαια με διατάγματα. Από την πλευρά της ωστόσο η αντιπολίτευση θα είχε τη δυνατότητα να μην την επικυρώνει.
Η δεξαμενή της Ανατολής Η πτώση της λίρας ανησυχεί τους Τούρκους επιχειρηματίες
Αν εξαιρέσει κανείς τις παράκτιες περιοχές, οι κάτοικοι των οποίων πρόσκεινται στα κοσμικά κόμματα, η περιοχή της Ανατολίας αποτελεί δεξαμενή σταθερών ψηφοφόρων του Ερντογάν.
Ακόμη και στις περιοχές που έχουν μαζικά στηρίξει τον Ερντογάν, οι επιχειρηματίες παραπονούνται για τη μεγάλη πτώση στην οποία έχει οδηγήσει την τουρκική λίρα ο Τούρκος πρόεδρος με την υπόσχεσή του να αναλάβει προσωπικά τη νομισματική πολιτική. Πολλοί επιχειρηματίες αναγκάζονται να διακόψουν τις εισαγωγές όπως ο Χαλίντ Οζκάγια, πρόεδρος της βιομηχανίας χάλυβα και χαλκού Has Celik.
«Η κλίμακα της πτώσης που σημειώνει η λίρα μάς δημιουργεί προβλήματα καθώς υπάρχει αβεβαιότητα για τις πληρωμές των χρεών μας», εξομολογείται ο κ. Οζκάγια από το γραφείο του στη βιομηχανική ζώνη Καΐζερί, όπου σχεδόν το 70% των ψηφοφόρων ψήφισε τον Ερντογάν το 2015. Οπως και η πλειονότητα των επιχειρηματιών που συμμετείχαν σε δημοσκόπηση του Bloomberg στην περιοχή της Ανατολίας, ο κ. Οζκάγια δεν αποκαλύπτει αν η οικονομική κατάσταση θα μπορούσε να επηρεάσει την ψήφο του. Πολλοί βιομήχανοι σε συντηρητικές περιοχές της Ανατολίας έχουν εκμεταλλευθεί τα κίνητρα που έχει προσφέρει η κυβέρνηση Ερντογάν για να επεκτείνουν την παραγωγή τους. Αν εξαιρέσει κανείς τις παράκτιες περιοχές, οι κάτοικοι των οποίων πρόσκεινται στα κοσμικά κόμματα, η περιοχή της Ανατολίας αποτελεί δεξαμενή σταθερών ψηφοφόρων του Ερντογάν. Εχει πιστωθεί τη μεγάλη ανάπτυξη της τουρκικής οικονομίας που οδήγησε στην ανάδυση των λεγόμενων «τίγρεων της Ανατολίας», επιχειρηματιών που γνώρισαν την ευημερία επί των ημερών του. Εκμεταλλεύθηκαν τη φθηνή χρηματοδότηση και ανέπτυξαν τις επιχειρήσεις τους.
Τελευταία, όμως, η τύχη τους έχει αντιστραφεί ιδιαιτέρως μετά το αποτυχημένο πραξικόπημα πριν από δύο χρόνια. Τώρα οι ιδιωτικές επιχειρήσεις της Τουρκίας βαρύνονται από χρέος ρεκόρ ύψους 337 δισ. δολαρίων σε ξένο νόμισμα και θα είναι δύσκολο να το αποπληρώσουν, καθώς η λίρα έχει υποτιμηθεί συνολικά κατά 37% έναντι του δολαρίου τα τελευταία δύο χρόνια. «Είναι γεγονός ότι η πρόσφατη πτώση του νομίσματος δημιουργεί προβλήματα στους παραγωγούς» σχολιάζει ο Μεχμέτ Τουνκάι Γιλντιρίμ, πρόεδρος του Εμπορικού Επιμελητηρίου στη νοτιοανατολική πόλη Γκαζιαντέπ. Ο ίδιος τονίζει ότι «αν σταθεροποιηθεί η ισοτιμία, οι επιχειρηματίες θα μπορούν να κινηθούν αναλόγως». Οι περισσότεροι επιχειρηματίες της Ανατολίας δηλώνουν πως τους ανησυχεί ο κίνδυνος των συναλλαγματικών ισοτιμιών περισσότερο από το αυξημένο κόστος του δανεισμού. Η τουρκική λίρα έχει υποτιμηθεί κατά 15% μόνον το δεύτερο τρίμηνο, αν και η κεντρική τράπεζα αύξησε τα επιτόκια κατά 500 μονάδες βάσης σε λιγότερο από δύο μήνες.
«Το κόστος μιας επιχείρησης αλλάζει από ώρα σε ώρα, όχι από ημέρα σε ημέρα» τονίζει ο Μπόρα Τεζέλ, πρόεδρος της ένωσης νέων επιχειρηματιών της Γκαζιαντέπ και αντιπρόεδρος της βιομηχανίας Milimetrik Prefabrik, που παράγει τσιμεντόλιθους. Ωστόσο, δύσκολα θα βρει κανείς στην Ανατολία κάποιον να επιρρίπτει στον Ερντογάν την ευθύνη για την αστάθεια στην αγορά. Σχεδόν όλοι επαναλαμβάνουν όσα λέει ο Ερντογάν κατά της κεντρικής τράπεζας, των ξένων παρεμβάσεων και των οίκων πιστοληπτικής αξιολόγησης. Και όσοι τολμούν να μιλήσουν για πολιτική είναι πεπεισμένοι ότι ο Τούρκος πρόεδρος θα αλλάξει την κατάσταση αν επανεκλεγεί.