Παρασκευή 29 Μαρτίου 2024  01:19:32

Μια έκδοση για τον ζωγράφο Θεόφιλο

Τον Αύγουστο του 1965, στο μυροφόρο καλοκαίρι της Λέσβου, εγκαινιάστηκε το Μουσείο Θεόφιλου από τον Στρατή Ελευθεριάδη-Tériade, τον κοσμοπολίτη τεχνοκριτικό και εκδότη.

Το μουσείο, χτισμένο από τον Μυτιληνιό αρχιτέκτονα Γιώργο Γιαννουλέλλη, μαθητή του Πικιώνη, στέγασε τα έργα του Θεόφιλου που είχε στη συλλογή του o Tériade και ήταν η ευτυχής κατάληξη μιας μακράς διαδρομής. Ο Θεόφιλος έπρεπε πρώτα να αγαπηθεί. Καίρια ήταν η συμβολή του Αγγελου Κατακουζηνού, του διανοουμένου ψυχιάτρου-νευρολόγου και φιλότεχνου, ο οποίος με τη σύζυγό του και συγγραφέα Λητώ Κατακουζηνού είχαν σταδιακά μυήσει το αθηναϊκό και διεθνές κοινό στην τέχνη του Θεόφιλου. Για τα εγκαίνια του μουσείου είχαν φέρει στη Μυτιλήνη, με το φέρι «Αδωνις», ξένους πρεσβευτές και πνευματικούς ανθρώπους. Τα είχε οργανώσει όλα στην εντέλεια η Λητώ, και η άφιξη στο λιμάνι της Μυτιλήνης ήταν σε κλίμα γιορτής.

Ποιος θα το φανταζόταν είκοσι χρόνια πίσω, όταν η συντηρητική Αθήνα αρνιόταν να συγκινηθεί. Είναι ένα ολόκληρο χρονικό, η ανακάλυψη και η καθιέρωση του Θεόφιλου, που μας πηγαίνει πίσω στον Μεσοπόλεμο με πρωταγωνιστές κυρίως τον Tériade (που είχε τα έργα) και τον Κατακουζηνό (που πίστεψε εξαρχής και πάλεψε). Η μεταξύ τους αλληλογραφία (1930-1982), κατατεθειμένη στο αρχείο του Ιδρύματος Α. και Λ. Κατακουζηνού μελετήθηκε από τη μουσειολόγο και υπεύθυνη της Οικίας Κατακουζηνού, Σοφία Ε. Πελοποννησίου-Βασιλάκου, και αποτέλεσε τη βάση για έναν συλλογικό τόμο με τίτλο «Αγγελος Κατακουζηνός, Στρατής Ελευθεριάδης-Tériade: μια φιλία ζωής. Η δημιουργία του Μουσείου Θεόφιλου» (Ιδρυμα Αγγελου και Λητώς Κατακουζηνού υπό την αιγίδα του ΥΠΠΟΑ).

Χάρη στον Γιώργο Γουναρόπουλο, ο Αγγελος Κατακουζηνός ήρθε για πρώτη φορά σε επαφή με την περίπτωση του Θεόφιλου. Ο Γουναρόπουλος «είχε επισκεφθεί το Πήλιο γύρω στο 1927 και είχε φωτογραφίσει έργα του Θεόφιλου», γράφει η Σοφία Ε. Πελοποννησίου-Βασιλάκου. «Λίγο αργότερα, σε μια επίσκεψη του Κατακουζηνού με τον Tériade στο ατελιέ του στο Παρίσι, όπου σπούδαζαν όλοι τους, ο Γουναρόπουλος έδειξε στους φίλους του τις φωτογραφίες με τα έργα του Θεόφιλου. Από εκείνη την ημέρα και μέχρι το τέλος της ζωής του, ο Κατακουζηνός αφιερώθηκε όσο κανείς άλλος στην ανάδειξη της πολιτιστικής αξίας του Θεόφιλου και τη δικαίωσή του».

Το χρονικό της καθιέρωσης του Θεόφιλου ως ενός «εθνικού ζωγράφου», με θέματα που συναιρούν όψεις και ερμηνείες μιας ελληνικής διαχρονίας, είναι η παράλληλη προσέγγιση στον πηγαίο πολιτισμό. «Ο Θεόφιλος στάθηκε ένα εμπνευσμένο διάμεσο που με την αγνή τέχνη του ζωντάνεψε τον ελληνικό θρύλο», έγραφε το 1961 ο Αγγελος Κατακουζηνός στον πρόλογο του βιβλίου του Νέστορα Μάτσα «Το παραμύθι του Θεόφιλου» (1961). Χρόνια πριν, το 1947 ο Γιώργος Σεφέρης στην ομιλία του στη δεύτερη απόπειρα για έκθεση έργων του Θεόφιλου είχε πει πως ο Θεόφιλος «έπλυνε την όρασή μας». Ο ίδιος ο Σεφέρης και ο Κατσίμπαλης είχαν βοηθήσει τον Κατακουζηνό να γίνει έκθεση στο Βρετανικό Συμβούλιο, ένα χρόνο μετά την πρώτη απόπειρα στο σπίτι των Κατακουζηνών, στην Πινδάρου 7, όπου φυλάσσονταν τα έργα που τους είχε εμπιστευθεί ο Tériade. Στην Κατοχή τα έβγαζαν και τους «μιλούσαν». Το 1946 έγινε η πρώτη «έξοδος», που συνάντησε την εχθρική στάση του κατεστημένου.

«Ο Θεόφιλος ήταν ζωγράφος από ενθουσιασμό για το θέμα, ζωγραφίζοντας όχι τα αντικείμενα αλλά τον ενθουσιασμό που αυτά του έδωσαν», γράφει ο Κωνσταντίνος Μανιατόπουλος, διευθυντής Μουσείου-Βιβλιοθήκης Στρ. Ελευθεριάδη-Tériade. Κείμενα υπογράφουν επίσης οι Σοφία E. Πελοποννησίου-Βασιλάκου, Νεκτάριος Βακάλης, Σταύρος Ι. Αρβανιτόπουλος, Ιρις Κρητικού, ενώ περιλαμβάνονται κείμενα αναφοράς όπως αυτά της Λητώς Κατακουζηνού στο Arts Review (1965) σε μετάφραση Βιολέττας Ζεύκη και του Jean Baelen, πρέσβη της Γαλλίας, που είχε γράψει για τη «δόξα του Θεόφιλου», σε ελεύθερη απόδοση από τον Δημήτρη Βασιλάκο.

Προσθήκη σχολίου

Βεβαιωθείτε ότι εισάγετε τις (*) απαιτούμενες πληροφορίες, όπου ενδείκνυται. Ο κώδικας HTML δεν επιτρέπεται.

Πολυμέσα

Cookies make it easier for us to provide you with our services. With the usage of our services you permit us to use cookies.
Ok Decline