Έτυχε να ακούσω αυτές τις συνεντεύξεις από το ραδιόφωνο. Μ' εντυπωσίασαν τα λόγια του Προέδρου Ολάντ, που με απλό και τόσο εύστοχο τρόπο φάνηκε να παραπέμπουν στις καλύτερες προθέσεις της Ευρώπης, και ως τον απόηχο του ευρωπαϊκού Διαφωτισμού. Και δεν ήταν μόνο η σκέψη ότι η Ελλάδα αποτελεί την καρδιά του ευρωπαϊκού πολιτισμού, αλλά κυρίως η υποδήλωση ότι η Ευρώπη μπορεί να αποτελέσει το χώρο ενός νέου πεδίου ευγενικών προθέσεων και πραγματώσεων.
(Έτσι που τελικά δεν μπόρεσα να μην σκεφτώ ότι ένας άντρας που συγκινείται τόσο από την παρουσία των γυναικών είναι αδύνατο να μην φτάσει κάποτε στην ζωή του και σε στιγμές έξαρσης, εξέγερσης ακόμα και μεγαλείου!). Απεναντίας οι δηλώσεις από γερμανικής πλευράς-και η όποια αποτίμηση, γίνεται αντικειμενικά και ουδέτερα –φάνηκαν στο μακρινό τους τελικό απόηχο να παραπέμπουν στις χειρότερες στιγμές της Ευρώπη και στις χειρότερες παγκόσμιες επιπτώσεις των προθέσεων της Ευρώπης.
Βέβαια, όλες αυτές οι σκέψεις δεν ενεργοποιούνται στο νου μας χωρίς βαθιά θλίψη και μελαγχολία. Αλ' ούτε και με τον αφηρημένο τρόπο που η ευρωπαϊκή διανόηση υπαινίσσεται ζοφερές καταστάσεις της σχετικά πρόσφατης ιστορίας. Επειδή είναι δύσκολο να μην σκεφτεί κάποιος τη φύση και τη βιαιότητα των δύο παγκοσμίων πολέμων (1914-1918) και (1939-1945), που δεν είναι απλώς δυο φράσεις όπως μπορούν να ηχούν στ' αυτιά μας σήμερα και για τους οποίους πολέμους ενδεχομένως ελάχιστη γνώση και κυρίως ελάχιστη βίωση έχουν οι νεότερες γενιές της Ευρώπης, καθώς ακόμα και οι σχετικές κινηματογραφικές ταινίες, έχουν προ πολλού – και είναι αυτό φυσικό- υποκατασταθεί πλήρως από ταινίες της, εν πολλοίς, παγκόσμιας ανοησίας).
ΟΙ ΠΟΛΕΜΟΙ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΗ
Μια οριακή έννοια, που προσδιορίζει τις καταστάσεις για τις οποίες θα μιλήσουμε πιο κάτω, και που παραμένει ζωτικής σημασίας για την Ευρώπη- είναι αυτή της ενοποίησης των ευρωπαϊκών κρατών (η έννοια της ενοποίησης, ως γενικότερη τάση αύξουσας ισχύος, έρχεται από το βάθος της ιστορίας). Η ευρωπαϊκή ενοποίηση θα μπορούσε να είναι εθελοντική η να την επιβάλει κάποια κυρίαρχη δύναμη αν εξαιρέσει κανένας τη σύντομη παρουσία του Ναπολέοντα Βοναπάρτη, η ενοποίηση αυτή επιχειρήθηκε από τη Γερμανία, (που είχε μόνιμο αντίπαλο για την επικράτηση στην Ευρώπη, τη Γαλλία).
Όταν οι δαπάνες για εξοπλισμούς των ευρωπαϊκών κρατών φτάνουν σε απροσπέλαστα ύψη για τις δυνατότητες της τότε οικονομίας και όταν η νέα τεχνολογία προσφέρει, εκ παραλλήλου, τεράστιες δυνατότητες, ως προς την παραγωγή ανυπέρβλητων για την εποχή τους καταστροφικών όπλων – και τα ευρωπαϊκά αδιέξοδα μεγεθύνονται στο έπακρο έρχεται ως ένα φυσικό φαινόμενο! Ένας πρωτοφανέρωτος για την ως τότε ιστορία πόλεμος.
Ο Παγκόσμιος Πόλεμος, εις πείσμα των ως τότε (μικρών τοπικών) πολέμων. Η Γερμανία με τα επεκτατικά της οράματα, (που αποδείχθηκαν όλα εκτός πραγματικότητας και που έπληξαν τραγικά την ανθρωπότητα και τελικά περισσότερο από όλους την ίδια τη Γερμανία) επιτίθεται πρώτη εναντίον της Γαλλίας, της Ρωσίας ,της Σερβίας, την 1η Αυγούστου 1914. Ο Πρώτος Παγκόσμιος Πόλεμος τελειώνει την 11η Νοεμβρίου 1918. Εμπλέκονται 38 χώρες με πληθυσμό πάνω από 1,5 δισεκατομμύρια ανθρώπους, (τεράστιο πλήθος ανθρώπων, σε σχέση με τον ως τότε συνολικό πληθυσμό της γης).
Με τον σφαγιασμό 9,5 εκατομμυρίων ανθρώπων στα πεδία των μαχών ή που πεθαίνουν από τα τραύματά τους , 20 εκατομμυρίων τραυματιών , 3,5 εκατομμυρίων αναπήρων, με ολόκληρες περιοχές να μετατρέπονται από τους βομβαρδισμούς σε έρημο, όπως για παράδειγμα η Β. Γαλλία, με τον πρωτόγνωρο τρόμο των βομβαρδισμών σε Παρίσι και Λονδίνο, με τη χρήση για πρώτη φορά των δηλητηριωδών αερίων ως υπερόπλο που οι Γερμανοί δοκιμάζουν στη βελγική πόλη Υπρ, ...αναζωογονείται ! μια πρωτοφανέρωτη για την ανθρωπότητα τραγωδία, (την οποία η λογοτεχνία έχει εν πολλοίς αποτυπώσει). Κάθε έννοια ανθρωπισμού και ανθρωπιάς αφανίζονται. Ο Μεγάλος Πόλεμος δεν έφερε μόνο ειδεχθές φονικό, έφερε και την πείνα και τη δυστυχία σε εκατομμύρια και εκατομμύρια ανθρώπους. Η ανθρωπότητα έφτασε όντως στο χείλος της καταστροφής.
Με τη Γερμανία, όπως είναι φυσικό, να έχει υποστεί τις μεγαλύτερες απώλειες και τη βαρύτερη εκμηδένιση. (Είναι άξιο προσοχής ότι με το αίμα τόσων εκατομμυρίων ανθρώπων – και τον γενικότερο όλεθρο – δημιουργούνται και μερικές χιλιάδες εκατομμυριούχων – παλαιών και νέων).
Η Γερμανία, πλήρως εξουθενωμένη, υποχρεώνεται να υπογράψει τη Συνθήκη των Βερσαλλιών, σύμφωνα με την οποία η λεηλασία της νικημένης Γερμανίας και η μετατροπή της σε φόρου υποτελή επιτρεπόταν στο όνομα των πολεμικών επανορθώσεων. Αυτό σημαίνει ότι η Γερμανία θα έπρεπε να πληρώνει , εκτός των άλλων φόρο υποτέλειας τεράστιου ύψους που για την οικονομική πραγματικότητα της τότε Γερμανίας ήταν πραγματική καταδίκη σε θάνατο. Ο οικονομολόγος Τζων Μέυναρντ Κέυνς – που εξαιρετικά επηρέασε την όλη οικονομική σκέψη ως τις μέρες μας- συμμετέχοντας με τη βρετανική αντιπροσωπία στην ειρηνευτική διάσκεψη του Παρισιού, με το έργο του «Οικονομικές Συνέπειες της συνθήκης των Βερσαλλιών», κατέδειξε αμέσως ότι η συνθήκη οδηγούσε την Ευρώπη σε οικονομική αποδιοργάνωση και σε ένα νέο πόλεμο.
Ο ίδιος σε γράμμα προς τη μάνα του όντας σε βαθιά κατάθλιψη από τη σκληρότητα και τη μοχθηρία του περιβάλλοντος χώρου, εκφράζει τη βαθιά οδύνη του για τον τρόπο που οι τότε ηγέτες της Αντάντ αντιμετωπίζουν τους βαριά πάσχοντες από φτώχεια και δυστυχία κατοίκους της Ευρώπης. Και καλώς το Πρόγραμμα –Μνημόνιο για την Ελλάδα , (Αύγουστος του 2015) , παραλληλίστηκε ,(έτσι ήταν και τα δύο προηγούμενα), με τη Συνθήκη των Βερσαλλιών , της οποίας η σκληρότητα εις βάρος της Γερμανίας ήταν πρωτοφανής, όπως ακριβώς τώρα εκ μέρους της Γερμανίας το πρόγραμμα-μνημόνιο για την Ελλάδα. Αλλά και για όλα όσα πιο πάνω σημειώσαμε.
Ο ΝΑΖΙΣΜΟΣ ΣΤΟ ΠΡΟΣΚΗΝΙΟ
Για τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο και τη Γερμανία έχουν γραφεί χιλιάδες σελίδες – και αναφορές – σημαντικές και λιγότερο σημαντικές. Παραθέτω απλώς την παρατήρηση ενός εξαιρετικής ευφυΐας – και γι' αυτό ενδεχομένως λησμονημένου στις μέρες μας – συγγραφέα – του G. Η. Wells, «A short History of the World,) για την ελληνική γλώσσα, Σύντομη Παγκόσμια Ιστορία, εκδοτικός οίκος Άγκυρας, 1971. «Περισσότερο σημαντική είναι η ερώτηση όχι πώς άρχισε ο μεγάλος πόλεμος, αλλά γιατί δεν προβλέφθηκε και δεν εμποδίστηκε . Είναι πολύ σοβαρότερο και ανησυχητικό γεγονός για την ανθρωπότητα που δεκάδες εκατομμύρια άνθρωποι υπήρξαν υπερβολικά «πατριώτες» ηλίθιοι ή απαθείς για να εμποδίσουν την καταστροφή αυτή με ένα ειλικρινές ευρωπαϊκό κίνημα ενότητας, παρά η περίπτωση ενός μικρού αριθμού ανθρώπων που μπορεί να δραστηριοποιήθηκαν για να φέρουν τον πόλεμο.
Η Γερμανία, ως εκ τούτου, θα αποδυθεί σε ένα τεράστιο αγώνα μετά το 1920, ώστε να ανταποκριθεί στις απαιτήσεις ενός ειδεχθούς «προγράμματος», κάτι που ήταν αδύνατο να επιτύχει με την τότε οικονομική της πραγματικότητα και με τις οποιεσδήποτε συνθήκες δανεισμού της από τις χώρες στις οποίες όφειλε να πληρώνει , ως το 1985 , τις πολεμικές επανορθώσεις . Ένα οριακό γεγονός θα μεταβάλει άρδην την όλη πραγματικότητα. Είναι το «Μεγάλο Κραχ» που ξεκινάει τέλος Οκτωβρίου 1929 , από την Wall Street και που θα καταστρέψει την οικονομία των Η.Π.Α. και ως επιδημία , θα καταστρέψει εν πολλοίς και τις οικονομίες των ευρωπαϊκών κρατών , με παγκόσμιο αντίκτυπο και με δραματικές πολιτικές ανακατατάξεις.
Το Μεγάλο Κραχ παραμένει ένα σταθερό σημείο μελέτης για τις επιπτώσεις και την επικινδυνότητα των πάσης φύσεως εσφαλμένων οικονομικών χειρισμών εκ μέρους της πολιτικής, των εν γένει αποφάσεων λειψής ευφυΐας και της παντελώς ανεξέλεγκτης – και χωρίς κανένα κανόνα ηθικής – οικονομικής δραστηριότητας . Η Γερμανία καταβυθίζεται, όπως ήταν φυσικό, στην καταθλιπτική ανεργία και στην ανυπόφορη φτώχεια. Το γεγονός θα φέρει στο ιστορικό προσκήνιο τον Αδόλφο Χίτλερ και το «Ναζισμό».
Με πρόσχημα την έξοδο από τη Συνθήκη των Βερσαλλιών και με τη διπλωματική εκμετάλλευση της τότε ευρωπαϊκής πραγματικότητας, η Γερμανία επανεξοπλίζεται στο έπακρο και το «Πρόγραμμα» της Συνθήκης των Βερσαλλιών υποκαθιστά το νέο «Πρόγραμμα» από πλευράς της Γερμανίας, που είναι εξαιρετικά βελτιωμένο σε σχέση με τα επεκτατικά σχέδια της Γερμανίας κατά την έναρξη του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου: Αποσκοπούσε στο να μετατρέψει τη Γερμανία στο κέντρο μιας γιγαντιαίας αυτοκρατορίας που η εξουσία της θα απλωνόταν σε όλες τις χώρες της Ευρώπης, της Αφρικής, της Ασίας και της Λατινικής Αμερικής ...Έτσι ο Χίτλερ και η Γερμανία αρχίζουν τον νέο μεγάλο πόλεμο , τον Σεπτέμβριο του 1939 . Και όπως ήταν φυσικό – σχεδόν καμία χώρα δεν μπόρεσε να μείνει έξω από το ρεύμα της παγκόσμιας ιστορίας .
Η ΤΡΑΓΩΔΙΑ ΤΟΥ Β΄ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ
Ο τρόμος κυριαρχεί και πάλι στην Ευρώπη . Και δεν ήταν μόνο ο φόβος και η τραγωδία των Εβραίων , ήταν και ο φόβος και η τραγωδία εκατομμυρίων ευρωπαίων πολιτών , και με τη ραγδαία , όπως ήταν φυσικό! εξέλιξη του πολέμου η αφόρητη τραγωδία εκατομμυρίων ανθρώπων όλης της γης.
Η αγριότητα και το ειδεχθές του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου υπερβαίνει κατά πολύ την ειδεχθή αγριότητα του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου, μιας και η ραγδαία τεχνολογική εξέλιξη προσφέρει πολύ μεγαλύτερες δυνατότητες . Αν και ως προς την αγριότητα και την έκταση του φονικού και οι δύο πόλεμοι μπορούν να χαρακτηριστούν μνημειώδεις για την ανθρώπινη παρουσία. Ο θάνατος θερίζει πάνω από 55 εκατομμύρια ανθρώπους μέσα στο σχετικά ελάχιστο χρονικό διάστημα των 5,5 χρόνων.
Εκατοντάδες περιοχές του πλανήτη μεταβάλλονται σε ερείπια. Πείνα και δυστυχία και ανανεούμενο ειδεχθές φονικό. Την κορύφωση της αγριότητας αποτελεί η ισοπέδωση της – γερμανικής πόλης Δρέσδης (13-15 Φεβρουαρίου 1945), λίγο πριν λήξει ο πόλεμος. Η Γερμανία έχει και πάλι πλήρως συντριβεί. Το όραμα της γερμανικής κοσμοκρατορίας, που έγινε ο εφιάλτης για εκατομμύρια ανθρώπους, και που στέρησε τη χαρά της ζωής, της μιας και μοναδικής ζωής σε εκατομμύρια και εκατομμύρια νέους ανθρώπους έχει, όπως ήταν φυσικό και πάλι πλήρως θρυμματιστεί. Αλλά σίγουρα το πλέον ανυπέρβλητο και δυσοίωνο σημάδι, ως προς την ανυπέρβλητη φονικότητα της ανθρώπινης παρουσίας, στάθηκε η χρήση της ατομικής βόμβας στη Χιροσίμα και στο Ναγκασάκι (1945). (Έκτοτε η γοργή μετεξέλιξη των πυρηνικών και ο γενικότερος φόβος περιορίζει την ελευθερία των μεγάλων δυνάμεων- και του ανθρωπίνου όντος – ως προς τη φονικότητα – υποχρεώνοντας σε περιορισμένης κλίμακας φονικούς πολέμους.
Αλλά και πάλι με μια αναγεννώμενη συγκλονιστική τραγωδία πολλών ανθρώπων, όπως για παράδειγμα αυτή που παρακολουθούμε σήμερα των λεγομένων μεταναστών και προσφύγων, (που αντιμετωπίζονται μόνο ως απειλή εναντίον της Ευρώπης, τραγωδίες που αποτελούν στίγμα για τον ευρωπαϊκό και τον παγκόσμιο πολιτισμό, και που ο ΟΗΕ –όπως και παλαιότερα η ΚΤΕ- παρουσιάζεται παντελώς ανίσχυρος να βάλει τέλος στις πολεμικές συρράξεις που τις προκαλούν). Ως προς τα πυρηνικά, το ερώτημα παραμένει αν κάποτε θα γίνει χρήση τους, και ποια πυρηνική δύναμη θα έχει την τιμή να ξεκινήσει πρώτη ώστε να πραγματωθεί το πλήρες ολοκαύτωμα.
ΕΝΟΠΟΙΗΣΗ ΒΙΑΙΗ ΚΑΙ ΕΙΡΗΝΙΚΗ
Η βίαιη ενοποίηση της Ευρώπης, ως γερμανικό εγχείρημα , αποδείχθηκε ανέφικτη και με τραγικές συνέπειες, και για το γερμανικό λαό και για τους λαούς της Ευρώπης. Ήταν επομένως φυσικό από το 1945 κα μετά- και κατά το 2ο μισό του 20ού αιώνα – η ενοποίηση της Ευρώπης ως εθελούσιο πλέον και ειρηνικό ! εγχείρημα να ξαναρθεί στο προσκήνιο και να αρχίσει να υλοποιείται. Έτσι μετά την Ευρωπαϊκή Κοινότητα Άνθρακα και Χάλυβα, την Ευρωπαϊκή Κοινότητα Ατομικής Ενέργειας και την Ε.Ο.Κ. (Συνθήκη ίδρυσης 1η Ιανουαρίου 1958 ), τελικό στάδιο εξέλιξης είναι η Ευρωπαϊκή Ένωση, (Συνθήκη του Μάαστριχτ , 1η Νοεμβρίου 1993)- οικονομική και πολιτική ένωση 28 ευρωπαϊκών κρατών με 500 εκατομμύρια κατοίκους. Η Ζώνη του Ευρώ, (1η Ιανουαρίου 1999 – οικονομική και νομισματική ένωση, 300 εκατομμύρια κάτοικοι-που πραγματώνεται εντός της Ευρωπαϊκής Ένωσης. (Σύμφωνα με την ιδρυτική συνθήκη καμιά από τις συμμετέχουσες χώρες δεν μπορεί να αποβληθεί από τη ζώνη του ευρώ).
Αλλά και η έννοια της εθελούσιας ευρωπαϊκής ένωσης, φαίνεται και πάλι να δοκιμάζεται από αιτίες πολλαπλές , και από το εκπονηθέν για την Ελλάδα και το ελληνικό χρέος Πρόγραμμα. Και από τη φορά των πραγμάτων που οδηγεί πάλι σε μια νέα γερμανική επεκτατική διείσδυση, (πρόκειται και πάλι για μια γερμανική ηγεσία – και μια γερμανική πλειοψηφία! Η διείσδυση και η επικυριαρχία επιτελείται μέσα στη Ζώνη του ευρώ. Την επικινδυνότητα αυτής της επεκτατικής φοράς των πραγμάτων δεν είμαστε σε θέση να αποτιμήσουμε αυτή τη στιγμή.
Αλλά το εκπονηθέν για την Ελλάδα Πρόγραμμα (Μνημόνιο) δεν έχει το αντίστοιχό του στην ιστορία των προγραμμάτων-πλάνων, που εμφανίζονται από την 1η τριακονταετία του 20 ού αιώνα. (Ως πρώτο πρόγραμμα στον κόσμο εκλαμβάνεται το Κομμουνιστικό Μανιφέστο (1848). Από την 1η τριακονταετία του 20 ού αιώνα και μετά, τα προγράμματα φιλοδοξούν να γίνουν ο ρυθμιστής της ζωής ολόκληρου του πλανήτη. Ως ένα πολύ επιτυχημένο πρόγραμμα , παράδειγμα στην ιστορία των προγραμμάτων, σε ό,τι αφορά τον δυτικό κόσμο , έχει μείνει εκείνο του Προέδρου Ρούσβελτ για την αξιοποίηση της Κοιλάδας του Μισισιπή , μέσα στην εντεινόμενη κρίση, 1932 και μετά.
Το Πρόγραμμα για την Ελλάδα με κανένα επιτυχημένο πρόγραμμα δεν εμφανίζει ομοιότητες. Ομοιότητες εμφανίζει ενδεχομένως με το πρόγραμμα των Μπόρες, (λεύκων εθνικιστών ) της Ν. Αφρικής, μετά το Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, που το αποκάλεσαν απαρντ χάιντ, (αποκλεισμός, φυλετισμός, εναντίον των Μαύρων της Αφρικής).
Ας επανέλθουμε στην Ευρωπαϊκή Ένωση των 500 εκατομμυρίων κατοίκων, που αποτελεί πράγματι μια από τις μεγαλύτερες πολιτικές και οικονομικές οντότητες στον κόσμο, (και που δημιούργησε καταστάσεις ευημερίας για πολλούς ανθρώπους πριν την κρίση και την εντεινόμενη ανεργία κάτι που ήταν και ουσιώδης διακήρυξη του Διαφωτισμού: η ευημερία των λαών ). Η Ε.Ε. εμφανίζει ορισμένα ιστορικά παράδοξα, που καταδεικνύουν, αν μη τι άλλο, τις επιβιώσεις της «παλαιάς» Ευρώπης. Για παράδειγμα , ενώ στον πόλεμο της Ανεξαρτησίας εμφανίζονται στο ιστορικό προσκήνιο οι Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής, (Δεκατρείς Αποικίες, που αποτέλεσαν μια ένωση ανεξάρτητων και κυρίαρχων κρατών ) (1783), μόλις 5 χρόνια μετά (1788 ), συγκροτείται και επικυρώνεται το Αμερικανικό Σύνταγμα.
Η Ε.Ε. 57 χρόνια μετά την ίδρυση της ΕΟΚ και 22 χρόνια μετά την ίδρυση της Ε.Ε. παραμένει χωρίς Σύνταγμα, (που να διασφαλίζει εκτός των άλλων, τη δημοκρατική διακυβέρνηση και τα δημοκρατικά δικαιώματα των ευρωπαίων πολιτών). Με βάση μια επαρκέστερη φιλοσοφία, που να σφυρηλατεί περισσότερο αυτή την εθελούσια ένωση, δηλαδή το ευρύτερο ευρωπαϊκό συμφέρον και την εξισορρόπηση του εθνικού και ευρύτερα του ευρωπαϊκού. Ώστε ο ελλοχεύων ευρωσκεπτικισμός να υποχωρήσει. Ενδεχομένως να συμβαίνει και το εντελώς αντίθετο, ένας αύξων δηλαδή σκεπτικισμός ως προς τις προθέσεις και τις δυνατότητες της Ε.Ε. Δεν γνωρίζουμε τι ακριβώς έχουν κατά νου οι ασκούντες την πολιτική στην Ευρώπη, ούτε και οι – συνήθως πολυπράγμονες – νομικοί κύκλοι της Ευρώπης μας έχουν αιτιολογήσει, (το ζήτημα τουλάχιστον καθόλου δεν έχει έρθει στο προσκήνιο), γιατί δεν υπάρχει Σύνταγμα στην Ε.Ε. ή και γιατί δεν πρέπει να υπάρχει Σύνταγμα. Ούτε και οι λαοί της Ευρώπης ένα εν πολλοίς αχανές πλήθος πολιτών των, εν πολλοίς «αδιατάρακτων ρυθμών», (Σπύρου Βρεττού , Αγωνία Επιβίωσης), φαίνεται να εγείρει παρόμοια αιτήματα. Αλ' ούτε και οι συγγραφείς και οι καλλιτέχνες ειδικότερα .
ΓΙΑ ΤΗ ΖΩΝΗ ΤΟΥ ΕΥΡΩ
Ως προς την Ευρώπη και τη Ζώνη του Ευρώ είναι βέβαιο ότι το πρόγραμμα για την Ελλάδα και οι εκπονητές του στο μέλλον θα έρθουν και θα ξανάρθουν στην επικαιρότητα, (και είναι σημαντικό το να χαράξει κάποιος την παρουσία του στην ιστορία ), ως αντικείμενο ιστορικής διερεύνησης, αποκαλυπτικό για τις επιδιώξεις, τις νοοτροπίες και τις τάσεις – ακόμα και για τις νοητικές δυνατότητες και την ηθική ποιότητα μιας συγκεκριμένης ιστορικής περιόδου. Επειδή αυτό το Πρόγραμμα παράλληλα με την έννοια των μαθηματικοποιημένων μοντέλων υπερεκμετάλλευσης, αποτελεί ένα πρόβλημα πρακτικής αριθμητικής , όχι και πολύ σύνθετο, του οποίου όλες οι πιθανές λύσεις είναι θάνατος! , και καμία δίοδος προς την ζωή.
Το Α.Ε.Π. της Ελλάδας έχει ήδη μειωθεί κατά 26 % ! , με δραματικές κοινωνικές συνέπειες και με ανανεούμενες καταστάσεις δυστυχίας χιλιάδων ανθρώπων. Ο λόγος του Α.Ε.Π. προς το χρέος είναι στο 180 % και υπάρχει πρόβλεψη ότι το 2016, ( τόσο αργά !) θα προεκταθεί πέραν του 200% . Είναι προφανές ότι το Πρόγραμμα συνεπιφέρει σταθερά την πλήρη εκμηδένιση της Ελλάδας , όλων ανεξαιρέτως των Ελλήνων και των μετοικούντων στις περιοχές της Ελλάδας. Γίνεται επίσης προφανές ότι περιθώρια μεγάλων αντιθέσεων μεταξύ των Ελλήνων δεν υπάρχουν. Κάτι που σε προηγούμενες ιστορικές περιόδους δεν έγινε εγκαίρως κατανοητό.
Μια λύση – δίοδος προς τη ζωή – για τη βιωσιμότητα του χρέους , - αυτή η διαρκώς επαναλαμβανόμενη λαθεμένη φράση, που όμως όσοι τη
χρησιμοποιούν γνωρίζουν πολύ σωστά τι θέλουν να πουν – μία λύση για την αφομοίωση του χρέους αποτελεί η - επί του πραγματικού – διαγραφή σημαντικού μέρους του χρέους, η προέκταση της αποπληρωμής του υπολοίπου σε μεγάλο βάθος χρόνου και με χαμηλά επιτόκια , ενώ παράλληλα εκπονείται ένα πρόγραμμα αναπτυξιακό για την Ελλάδα , κατόπιν ενδελεχούς μελέτης. Και αυτά όλα μέσα στη γενικότερη αναπτυξιακή πολιτική ή στην οικονομική ανασυγκρότηση της Ευρώπης . Επειδή από τον 16ο αιώνα που η Ευρώπη αρχίζει να επεκτείνεται στον κόσμο , και μετά τέσσερις αιώνες συνεχών επεκτάσεων και αναδιπλώσεων αυτή τη στιγμή οι δυνατότητες εξόδου από τα όριά της διαρκώς περιορίζονται μέχρι που να καταστούν ανύπαρκτες . Εάν δεν έχουν ήδη καταστεί. Και παρά τα εν εξελίξει μέτρα , όπως αυτά του κοινού χρηματοπιστωτικού πλαισίου (τραπεζική ένωση ), η του κοινού πλαισίου κατάρτισης των προϋπολογισμών και της οικονομικής πολιτικής για την ανάπτυξη , η ακόμα και τη διασφάλιση της δημοκρατικής νομιμοποίησης, τα πράγματα της Ευρωζώνης δεν βαίνουν προς μία γοργή βελτίωση .
Η Ζώνη του Ευρώ στο αφανές της σημείο φαίνεται μάλλον να παίρνει τη μορφή γιγαντιαίας Ανώνυμης Εταιρείας , (με υπουργούς - λογιστές και όλο το πλέγμα των χρηματοπιστωτικών διεργασιών) της οποίας κάποιοι μεγαλομέτοχοι και τυχεροί θέλουν να βάλουν στο χέρι τις μετοχές – και τα υπάρχοντα ! – των μικρομετόχων και των λιγότερο τυχερών . Και αυτό δεν αφορά μόνο την Ελλάδα. Προφανώς αφορά την Ελλάδα. Αλλά έτσι όπως ο ρους της ιστορίας το έχει κάθε φορά επιβάλει – και πριν από όλες τις μεγάλες καταστροφές – μπορεί να αφορά και την Ιταλία και τη Γαλλία και την Ισπανία...
Ο Oswald Spengler (Η παρακμή της Δύσης , τίτλος του πρωτοτύπου , Der underground Abendlades , 1922 - για την ελληνική γλώσσα εκδόσεις Τυπωθήτω- Γιώργος Δαρδανός) , στο κεφάλαιο «Ο μορφολογικός κόσμος της οικονομικής ζωής , 1 , το χρήμα» , διατυπώνει την άποψη ότι « Το σημαντικό είναι η σκέψη ... η χρηματική σκέψη παράγει χρήμα . Αυτό είναι το μυστικό της παγκόσμιας οικονομίας» . Και αυτή τη χρηματική σκέψη την αποδίνει σε εκείνους που με το πνεύμα τους , με την εφεύρεση μεθόδων , την οργάνωση αποδοτικών μονάδων παραγωγής , την κατάκτηση αγορών μετατρέπουν τις μάζες ατσαλιού και τους τοίχους ενός κτιρίου σε εργοστάσιο...
ΤΑ ΠΡΑΓΜΑΤΑ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ ΚΑΙ Η ΕΛΛΑΔΑ
Αν και τα πράγματα είναι πολύ περισσότερο περίπλοκα, ο όρος χρηματική σκέψη, - ο Spengler δεν ήταν οικονομολόγος -μας δίνει μια αφορμή: να δούμε , σε μια πρώτη ματιά , πώς διαμορφώνεται η «χρηματική σκέψη» στις μέρες μας . Γιατί , αν αληθεύει ότι μόνο ένα 10 % του υπάρχοντος στον κόσμο χρήματος διατίθεται για την παραγωγή , ενώ το υπόλοιπο 90% έχει περάσει σε ένα είδος κυβερνοχώρου , αποτελώντας μια νέα οντότητα , στην οποία όλα τα κράτη και σχεδόν όλα τα άτομα είναι οφειλέτες ! και αν ελάχιστοι άνθρωποι στον πλανήτη πραγματοποιούν μια απίστευτη συσσώρευση πλούτου χωρίς να παράγουν ο,τιδήποτε! , κι αν η μεσαία τάξη φυλλοροεί και αφανίζεται , ενώ διανοίγεται αχανής ο κόσμος των διαρκώς ενοχοποιούμενων και των φτωχών , αναλογίζεται κανένας ποια είναι η αληθινή φύση της χρηματικής σκέψης των ημερών μας . Την όλη εικόνα διευρύνει και η διεπιστημονική μελέτη της NASA ( πρόγραμμα HANDY , Human and Nature Dynamical – Ανθρώπινη και φυσική δυναμική) , που προβλέπει ότι ο ανεπτυγμένος κόσμος του πλανήτη οδεύει προς την καταστροφή του , αφού ο βιομηχανικός πολιτισμός θα καταρρεύσει μέσα στις επόμενες δεκαετίες , εξαιτίας της μη βιώσιμης εκμετάλλευσης των πόρων και της διαρκώς αυξανόμενης ανισότητας στην κατανομή του πλούτου . Ο αχανής κόσμος των φτωχών θα συμπαρασύρει στην καταστροφή και τις ελίτ .
Τα πράγματα του κόσμου – και μάλιστα σε σημαντικό βάθος χρόνου μέσα στο μέλλον – δεν φαίνονται ευοίωνα . Και η φύση , ενδεχομένως ετοιμάζεται να εξαπολύσει τη σαρωτική της αντεπίθεση , και για το γεγονός αυτό μόνο ο Πρόεδρος Ομπάμα εμφανίζεται να έχει επίγνωση (Σχέδιο Καθαρής Ενέργειας ). Είναι και η εντεινόμενη επίθεση των ανίατων ασθενειών . Μέσα σ' αυτούς τους γενικότερους τριγμούς της παγκόσμιας πραγματικότητας όλοι αυτοί οι σημαντικοί οικονομολόγοι που κάθε τόσο παρεμβαίνουν υπέρ της Ελλάδας και που συνιστούν στην Ευρώπη να στηρίξει την Ελλάδα στη ζωτικής σημασίας υπόθεση της αφομοίωσης του χρέους, εκφράζουν έναν ενδόμυχο φόβο για μια γενικότερη καταστροφή . Δεν πρόκειται μόνο για το ευρώ η για το δολάριο .
Η νέα απόλυτη ιδέα που θέλει να κατισχύσει παγκόσμια , (αγνοώντας την ως τις μέρες μας ιστορία που αποκλείει τη δυνατότητα παγκόσμιας κυριαρχίας – μόνο τη δυνατότητα παγκόσμιας καταστροφής επιβεβαιώνει ! ) , όλη αυτή η αδιαλλαξία και το ανυποχώρητο δεν προοιωνίζονται κάτι αισιόδοξο για το μέλλον . Κατά ένα τρόπο διασυνδέονται και πάλι , και με τη Γερμανία, (μια γερμανική ηγεσία και μια γερμανική πλειοψηφία ). Γενικώς και πάλι ανακύπτει το ερώτημα αν η Ευρώπη – και η ανθρωπότητα- μπορεί να ανυψωθεί στη δέουσα ευφυΐα και ηθική ποιότητα ώστε να αποτρέψει μια μεγάλη καταστροφή .
Ο γερμανός φιλόλογος Bruno Snell , (από τους καλύτερους μελετητές του ανθρωπισμού , που η σκέψη του εκφράζει ένα γνήσιο ανθρωπισμό ), διαβλέπει την αναπόφευκτη καταστροφή , όταν συμφωνηθεί ότι ορισμένοι θεσμοί εκπροσωπούν το απόλυτο ! συνιστά διαλλακτικότητα και ευγένεια καθώς ο κάθε άνθρωπος έχει την δική του αξία και ελευθερία. Έτσι που ξαναφέρνει στο νου μας την έννοια της δημοκρατικής και ανθρωπιστικής Ευρώπης, έστω και ως ουτοπία.
Το ζήτημα της Ελλάδας ανακύπτει όντως ως ένα γενικότερο, ένα παγκόσμιο ζήτημα . Και καλώς τα μέσα διεθνούς ενημέρωσης εστιάζουν τόσο τα πέντε τελευταία χρόνια το ενδιαφέρον τους στην Ελλάδα . Αν και όπως όλοι αντιλαμβάνονται, ο διεθνής περίγυρος παράγει τόσο σφόδρα αντιτιθέμενες – και δύσκολα ελεγχόμενες και εξισορροπούμενες καταστάσεις, ώστε παραφράζοντας αρνητικά τον Δάντη, έναν ποιητή παγκόσμιας σημασίας , θα μπορούσε να πούμε, ότι η δάδα της καταστροφής του κόσμου ανατέλλει από διάφορες πηγές . (Η πραγματικοί στίχοι , στην αισιόδοξη εκδοχή τους έχουν ως εξής : Surge ai mortali per diverse foci / la lucerna del mondo...Η δάδα του κόσμου ανατέλλει για τους θνητούς από διάφορες πηγές ... (Dante Alighieri , La commedia,Paradiso A , 36 – 37 ).
Σπύρος Βρεττός
Συγγραφέας, Διδάκτορας Φιλολογίας