Γεννήθηκα σε μια Ελλάδα που υποστήριζε ευθαρσώς, που αποδεχόταν στην καλύτερη περίπτωση, ότι το ξύλο είχε βγει από τον Παράδεισο.
Η δασκάλα στην πρώτη δημοτικού είχε μια βέργα. Οποτε μια μαθήτρια ή ένας μαθητής ατακτούσε, τον σήκωνε και του έριχνε δέκα σε κάθε χέρι. Θυμάμαι ακόμα το τσούξιμο στην παλάμη μου. Το πιο φαιδρό συνέβη μια μέρα που κάποιος στην τάξη επέρδετο επίμονα και βρωμερά. Εξαλλη η δασκάλα διέκοψε την παράδοση για τα κουλουράκια και τις μαγκουρίτσες – έτσι μάς μάθαινε την αλφαβήτα – και κάλεσε τον δράστη να ομολογήσει.
Σιωπή. «Να φανείς άντρας!» περιέφερε το βλέμμα της, μας κοίταζε καχύποπτα έναν-έναν, γυρεύοντας σημεία ενοχής: κάποιο κοκκινισμένο πρόσωπο, ένα πετάρισμα των βλεφάρων... Τι σεξισμός να θεωρεί τα κορίτσια a priori αθώα, πολύ αγνά για τέτοια σκανταλιά! «Το λέω τελευταία φορά» προειδοποίησε. Στη συνέχεια, εφαρμόζοντας την αρχή της συλλογικής ευθύνης, διάλεξε τρεις στην τύχη και τους φόρτωσε τα καμώματα ενός ξένου πισινού.
Στην οικογένειά μου επικρατούσε διαφορετική αντίληψη. Φιλελεύθεροι οι γονείς μου, με οδηγό για την ανατροφή μου «Το Παιδί και η Φροντίδα του», θρυλικό βιβλίο του αμερικανού δόκτορα Σποκ, με άφηναν να κάνω ό,τι σχεδόν μού κατέβαινε. Να ζωγραφίζω με μαρκαδόρο τους τοίχους. Να συναρμολογώ αεροπλανάκια και να τα ανατινάζω έπειτα στο μπαλκόνι με στρακαστρούκες από εκείνες που σκάνε στην Ανάσταση...
Ο πατέρας μου με είχε ωστόσο δείρει δυο φορές. Και άλλη μία είχε πιέσει ένα πλαστικό μπουκάλι με ξίδι και μου το είχε αδειάσει στα μούτρα.
Το ξύλο το έφαγα όταν έχωσα, στα πέντε μου, ένα κατσαβίδι στην πρίζα. Κι όταν αποπειράθηκα, στα έξι μου, να σταματήσω με το δάχτυλο το ασανσέρ μεταξύ των ορόφων. «Δεν σε έχω για σκότωμα!» με χαστούκισε.
Το όξος προέκυψε από πολιτική διαφωνία. Κόντευα πλέον τα δώδεκα, παρακολουθούσαμε στην ασπρόμαυρη τηλεόραση μια συζήτηση για το καινούργιο αεροδρόμιο, που ακόμα ήταν τελείως στα χαρτιά. Ενας μετέπειτα υπουργός πρότεινε αντί για την Τανάγρα ή τα Σπάτα που συζητούνταν ως πιθανές τοποθεσίες, να επιλεγεί η Μακρόνησος. «Θα κατασκευαστεί μια γέφυρα από το Λαύριο...» οραματίστηκε. «Καταπληκτική ιδέα!» ενθουσιάστηκα εγώ.
Του πατέρα μου τότε τού γύρισε το μάτι. «Χαζός είσαι, αγόρι μου, και πιστεύεις τέτοια παραμύθια; Σε λίγο θα σε ψήσει ο Παπαντρέας ότι ΕΟΚ και ΝΑΤΟ το ίδιο συνδικάτο!». «Εξω οι βάσεις του θανάτου!» τράβηξα το σκοινί. Αριστερός από τα σπάργανα ο πατέρας μου, απεχθανόταν τις κούφιες υποσχέσεις, τα λαϊκιστικά κρεσέντο τού πρώιμου ΠΑΣΟΚ. Την πλήρωσα εγώ, με το ξίδι να κυλάει στα μάγουλά μου – Μεγαλοβδομάδα ήταν – πώς δεν ταυτίστηκα με τον Εσταυρωμένο;
Τα παθήματά μου προφανώς δεν με καθιστούν κακοποιημένο παιδί. Αλλους στην ηλικία μου τούς σάπιζαν τακτικότατα, για ασήμαντες αφορμές ή εκτονώνοντας απλώς τα νεύρα τους. Επ' ουδενί θα αναθεμάτιζα εκ των υστέρων την κυρα-δασκάλα μου, σκοπό της είχε να μάθει γράμματα στα μπομπιράκια, να τα «ξεστραβώσει», κόπιαζε ειλικρινά, φιλότιμα και τα κατάφερνε με την απηρχαιωμένη μέθοδό της. Ούτε βεβαίως τον πατέρα μου για το ταμπεραμέντο του και ας εκφραζόταν ενίοτε οπερετικά.
Χίλιες φορές να τσακώνεσαι με το παιδί σου για τα πολιτικά, να αγανακτείς με τις απόψεις του, να του δίνεις άρα σημασία, παρά να το υπνωτίζεις με βιντεάκια στο κινητό, να του αγοράζεις έπειτα ένα πλέι στέισον για να έχεις την ησυχία σου. Οσο απαράδεκτη είναι η βέργα, τόσο σχεδόν και το χασμουρητό του δασκάλου στην τάξη, το «άριστα σε όλους για να μην μπλέκουμε με τους γονείς», ο κακοχωνεμένος αντιαυταρχισμός, δικαιωματισμός, κάθε «-ισμός» του συρμού...
Η κοινωνία κάποτε είχε τοίχους. Στραβούς, αυθαίρετα χτισμένους, τόσο ψηλούς καμιά φορά ώστε έκρυβαν τον ήλιο. Εάν είχες στόφα καλλιτέχνη, τους ζωγράφιζες. Εάν επαναστάτη, ονειρευόσουν να τους γκρεμίσεις. Εάν τυχοδιώκτη, να τους καβαλήσεις και να δραπετεύσεις.
Σήμερα νιώθω πως περιπλανιόμαστε ανερμάτιστοι στον χώρο του ανοριακού. Ομφαλοσκοπώντας. Μηρυκάζοντας. Σκιαμαχώντας με φαντάσματα.
