Μέχρι το 2050 ο πληθυσμός σε ηλικία εργασίας στην Ευρωπαϊκή Ενωση θα συρρικνωθεί κατά 20%, με τη δημογραφική αλλαγή να «χτυπάει» έντονα την αγορά εργασίας, κάνοντας έτσι επιτακτική την ανάγκη για μεταρρυθμίσεις, ενώ η μετανάστευση θα παίξει κυρίαρχο ρόλο στην παραγωγικότητα των οικονομιών της περιοχής. Σε μέσο όρο, οι τέσσερις μεγαλύτερες οικονομίες της Ε.Ε. –Γερμανία, Γαλλία, Ιταλία και Ισπανία– θα χρειαστούν εισροές μεταξύ 100.000 και 500.000 μεταναστών ετησίως, ώστε να μπορέσουν να διατηρήσουν τον εργατικό πληθυσμό στα σημερινά επίπεδα, όπως εκτιμά η Allianz Research. Σε ό,τι αφορά την Ελλάδα, εκτιμάται πως στα επόμενα 25 χρόνια ο πληθυσμός σε εργάσιμη ηλικία θα μειωθεί κατά 25%-29%. Ομως ο παγκόσμιος ανταγωνισμός για ειδικευμένους μετανάστες θα ενταθεί, καθώς ο πληθυσμός σε ηλικία εργασίας μειώνεται στις σημαντικότερες χώρες αποστολής, όπως είναι αυτές της Ανατολικής Ευρώπης.
Πιο αναλυτικά, όπως σημειώνει η Allianz, λόγω των επίμονα χαμηλών ποσοστών γονιμότητας, ο πληθυσμός στις περισσότερες χώρες της Ε.Ε. των «27» πρόκειται να γεράσει και να συρρικνωθεί τα επόμενα χρόνια. Καθώς η γενιά των baby-boomers (όσοι γεννήθηκαν μεταξύ 1946-1964) είναι ήδη ή φτάνουν σε ηλικία συνταξιοδότησης και οι επόμενες νεότερες γενιές είναι «μικρότερες» λόγω των χαμηλών ποσοστών γεννήσεων, η δημογραφική αλλαγή απειλεί να επιδεινώσει την έλλειψη ειδικευμένου εργατικού δυναμικού. Σε αυτό το πλαίσιο η μετανάστευση αποτελεί συχνά μια απλή λύση για την άμβλυνση του αντίκτυπου της δημογραφικής αλλαγής στην αγορά εργασίας, κάτι που συμβάλλει επίσης στη μείωση της οικονομικής επιβάρυνσης στα κοινωνικά συστήματα, καθώς οι μετανάστες είναι γενικά νεότεροι από τον πληθυσμό των χωρών υποδοχής.
Σύμφωνα με την ανάλυση της Allianz Research, ακόμη κι αν η Γερμανία αυξήσει την ηλικία συνταξιοδότησης στα 68 και καταβάλει προσπάθειες για να αυξήσει τα ποσοστά συμμετοχής στο εργατικό δυναμικό των γυναικών, των ηλικιωμένων εργαζομένων και των αλλοδαπών στα επίπεδα που παρατηρούνται στη Σουηδία (η χώρα η οποία χρησιμοποιείται ως «βάση» στην ανάλυση του οίκου, μαζί με την Ελβετία), θα εξακολουθεί να χρειάζεται 200.000 μετανάστες ετησίως κατά μέσον όρο. Εάν βασιστεί μόνο στη μετανάστευση για τον μετριασμό των επιπτώσεων της δημογραφικής αλλαγής στην αγορά εργασίας, θα χρειαστεί 482.000 μετανάστες ετησίως.
Ο παγκόσμιος ανταγωνισμός για ειδικευμένους μετανάστες θα ενταθεί.
Σε ένα τέτοιο σενάριο, η ζήτηση για εργαζομένους μετανάστες θα είναι σε παρόμοια υψηλά επίπεδα στην Ιταλία και την Ισπανία, με την απαιτούμενη εισροή 414.000 και 338.000 μεταναστών ετησίως κατά μέσον όρο στις δύο χώρες, αντίστοιχα.
Με τις εργασιακές μεταρρυθμίσεις για την ενίσχυση της συμμετοχής στην αγορά εργασίας, η Ιταλία θα χρειαζόταν μόνο 89.000 μετανάστες ετησίως, ενώ στην Ισπανία ο αριθμός αυτός θα μειωνόταν σε 131.000. Στη Γαλλία, η αύξηση των ποσοστών συμμετοχής στο εργατικό δυναμικό θα ήταν αρκετή για να διατηρήσει σταθερό τον συνολικό αριθμό των ωρών εργασίας μακροπρόθεσμα, ενώ μια αύξηση της παραγωγικότητας +10% θα είχε το ίδιο αποτέλεσμα. Χωρίς αυτές τις αλλαγές, η στήριξη μόνο στη μετανάστευση θα απαιτούσε 115.000 μετανάστες ετησίως, καθώς η Γαλλία έχει μια ευνοϊκότερη δημογραφική ανάπτυξη – είναι η μόνη χώρα με «πλεόνασμα» γεννήσεων.
Ομως, όπως επισημαίνει η Allianz, ο παγκόσμιος ανταγωνισμός για ειδικευμένους μετανάστες θα ενταθεί σημαντικά τα επόμενα χρόνια. Ο πληθυσμός σε ηλικία εργασίας μειώνεται στις σημαντικότερες χώρες αποστολής μεταναστών της Ανατολικής Ευρώπης. Μέχρι το 2050 ο πληθυσμός ηλικίας μεταξύ 20 και 64 ετών αναμένεται να συρρικνωθεί κατά ένα τρίτο στη Βουλγαρία, κατά 26% στην Πολωνία και κατά 22% στη Ρουμανία. Οι μεγάλες οικονομίες της Ασίας και της Λατινικής Αμερικής θα αντιμετωπίσουν επίσης σημαντικές δημογραφικές αλλαγές.
Καθώς η ομάδα των ατόμων ηλικίας 20 έως 39 ετών θα μειωθεί σε όλες τις περιοχές του κόσμου (εκτός από την Αφρική), οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις θα πρέπει να εντείνουν τις προσπάθειες για την προσέλκυση ειδικευμένων μεταναστών.
Στη Γερμανία, στη Γαλλία, στην Ιταλία και την Ισπανία, τα ποσοστά συμμετοχής αλλοδαπών στο εργατικό δυναμικό εξακολουθούν να είναι χαμηλότερα από τα επίπεδα που παρατηρούνται στη Σουηδία ή την Ελβετία. Επιπλέον, υπάρχουν έντονες διαφορές ως προς το μορφωτικό επίπεδο. Ως εκ τούτου, όπως καταλήγει η Allianz, η συνεργασία των κυβερνήσεων της Ε.Ε. με χώρες αποστολής σε ό,τι αφορά την επαγγελματική κατάρτιση, η εφαρμογή μέτρων σε επίπεδο εταιρείας, καθώς και η εισαγωγή μαθημάτων γλώσσας στα σχολεία, θα μπορούσαν να συμβάλουν στην προσέλκυση περισσότερων ειδικευμένων εργαζομένων και στη βελτίωση της απασχολησιμότητάς τους.
