Έχοντας αναπτύξει μια ιδιαίτερη και δύσκολη σχέση με την ΕΕ τόσο κατά την πρώτη του θητεία στην προεδρία των ΗΠΑ, όσο και με τις δηλώσεις του κατά την προεκλογική περίοδο, ο Ντόναλντ Τραμπ επέστρεψε στον Λευκό Οίκο δημιουργώντας παράλληλα έκδηλη ανησυχία στις Βρυξέλλες.
Και αυτό γιατί δεν είναι λίγες οι φορές κατά το παρελθόν όπου ο πρόεδρος των ΗΠΑ έχει έρθει σε αντιπαράθεση τόσο προσωπικά με Ευρωπαίους ηγέτες όσο και με βασικές πολιτικές κατευθύνσεις της ΕΕ. Σύμφωνα με αρκετούς αναλυτές μάλιστα, η δεύτερη θητεία του Τραμπ στον Λευκό Οίκο αναμένεται να είναι πιο ριζοσπαστική από την πρώτη, δημιουργώντας περισσότερες εντάσεις και στις διατλαντικές σχέσεις.
Η απαίτηση για 5% του προϋπολογισμού για την Άμυνα
Ένα από τα βασικά «αγκάθια» στη σχέση του επανακάμψαντα στον Λευκό Οίκο, Τραμπ, και των ευρωπαϊκών κρατών είναι η απαίτηση του, την οποία είχε εκφράσει και κατά την πρώτη του θητεία, για συνεισφορά εκ μέρους όλων των κρατών-μελών του ΝΑΤΟ, στο οποίο ανήκει η πλειοψηφία των ευρωπαϊκών χωρών, του 5% του προϋπολογισμού τους για τον τομέα της Άμυνας.
Κατά τη διάρκεια μάλιστα μιας έκτακτης συνόδου του ΝΑΤΟ, το 2018 στις Βρυξέλλες, ο πρόεδρος των ΗΠΑ είχε απειλήσει μέχρι και με αποχώρηση της χώρας του από τη συμμαχία σε περίπτωση που η απαίτηση του, η οποία εκείνη την εποχή περιοριζόταν στο 4%, δεν γινόταν αποδεκτή.
Κάτι τέτοιο βέβαια δεν συνέβη, αλλά το θέμα επανέρχεται στο τραπέζι των συζητήσεων μετά την επανεκλογή του. Οι Ευρωπαίοι ηγέτες όμως δεν φαίνονται διατεθειμένοι να τα ικανοποιήσουν. Ήδη ο Γερμανός καγκελάριος, Όλαφ Σολτς, εμφανίστηκε κατηγορηματικά αντίθετος στη συγκεκριμένη απαίτηση. «Θεωρώ προτιμότερο να επικεντρωθούμε στα όσα έχει συμφωνήσει το ΝΑΤΟ εδώ και καιρό», είπε ο Σολτς στη διαδικτυακή έκδοση του Focus. Υπενθυμίζεται ότι αυτή τη στιγμή οι χώρες μέλη του ΝΑΤΟ οφείλουν να επενδύουν το 2% του ΑΕΠ τους στις στρατιωτικές δαπάνες.
Σύμφωνα με τους υπολογισμούς του Γερμανού καγκελάριου, αν γινόταν δεκτός ο στόχος που πρότεινε ο Τραμπ, αυτό θα σήμαινε ότι οι αμυντικές δαπάνες της χώρας του θα έφταναν ετησίως τα 200 δισεκ. ευρώ. «Ο προϋπολογισμός του ομοσπονδιακού κράτους της Γερμανίας για το 2025 είναι περίπου 490 δισεκ. ευρώ. Δεν μπορούμε να δώσουμε τόσα χρήματα» πρόσθεσε ο Σολτς.
Η «αγορά» της Γροιλανδίας
Στις διαφορές μεταξύ Τραμπ και ΕΕ, προστέθηκε πρόσφατα και μία ακόμα, μάλλον αναπάντεχη, καθώς ο πρόεδρος των ΗΠΑ εξέφρασε την επιθυμία του να προχωρήσει σε αγορά της Γροιλανδίας εκ μέρους των ΗΠΑ.
Με τη Γροιλανδία να αποτελεί αυτόνομη περιοχή της Δανίας και κατ' επέκταση έδαφος της ΕΕ, η απάντηση της Γηραιάς Ηπείρου ήρθε άμεσα: Ο Γάλλος υπουργός Εξωτερικών, Ζαν Νοελ Μπαρό, σε πολύ έντονο ύφος απάντησε ότι στον Τραμπ λέγοντας ότι η ΕΕ δεν θα επιτρέψει στις ΗΠΑ να επιτεθούν στο έδαφός της. Από την πλευρά του, ο Γερμανός καγκελάριος, Όλαφ Σολτς, σχολιάζοντας τις δηλώσεις Τραμπ είχε απαντήσει πως «η αρχή του απαραβίαστου των ευρωπαϊκών συνόρων ισχύει για όλες τις χώρες, όσο μικρές και αν είναι αυτές».
Οι δασμοί και οι πληθωριστικές πιέσεις
Ένα άλλο σημείο τριβής στις σχέσεις των ΗΠΑ με την ΕΕ είναι οι εμπορικοί δασμοί που σκοπεύει να επιβάλλει ο Ντόναλντ Τραμπ. Με τις απώλειες στις ευρωπαϊκές εξαγωγές να υπολογίζονται σε 100 δισ. Ευρώ, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει ήδη καταρτίσει εναλλακτικά σχέδια για να καλύψει τις απώλειες.
Επίσης, πρόβλημα για την ΕΕ θα αποτελέσει η πιθανή αναζωπύρωση των πληθωριστικών πιέσεων, κυρίως λόγω ενέργειας, η οποία μετά την αλλαγή της ηγεσίας στον Λευκό Οίκο αναμένεται ότι θα γίνει όλο και ακριβότερη. Μια νέα άνοδος του πληθωρισμού, λόγω τιμών και ισοτιμίας ευρώ- δολαρίου, μπορεί να σταματήσει ή και να ανατρέψει την πορεία μείωσης των επιτοκίων του ευρώ. Ο συνδυασμός αυτών των παραγόντων, σύμφωνα με τους αναλυτές θα έχει ως αποτέλεσμα την ύφεση στην ΕΕ και τη δραστική μείωση της ανάπτυξης για την Ελλάδα.
Η Ευρωπαϊκή Ένωση είναι «έτοιμη να υπερασπιστεί τα οικονομικά της συμφέροντα εάν χρειαστεί», διαβεβαίωσε ο Ευρωπαίος Επίτροπος για την Οικονομία, Βάλντις Ντομπρόβσκις, μετά την πρόσφατη συνάντηση των υπουργών Οικονομικών στις Βρυξέλλες. Μια πιθανή εμπορική σύγκρουση θα είχε «σημαντικό οικονομικό κόστος για όλους, συμπεριλαμβανομένων των Ηνωμένων Πολιτειών», πρόσθεσε.
Το μήνυμα της φον ντερ Λάιεν
Πέραν όμως του κ. Ντομπρόφσκις, η ΕΕ απάντησε στα όσα προαναγγέλλει ο Ντόναλντ Τραμπ, μέσω και της προέδρου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, η οποία μιλώντας στο Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ του Νταβός ξεκαθάρισε πως η Ευρώπη δεν εκλιπαρεί για ευνοϊκή μεταχείριση από τις ΗΠΑ.
Η φον ντερ Λάιεν απέφυγε να ασκήσει άμεση κριτική στον νέο πρόεδρο, αλλά τόνισε τις σαφείς και έντονες αντιθέσεις με τις ΗΠΑ, υπογραμμίζοντας ιδίως τη δέσμευση της ΕΕ στο σύμφωνο του Παρισιού για το κλίμα από το οποίο αποχώρησε η Ουάσιγκτον μετά την εκλογή Τραμπ.
«Η Ευρώπη εξακολουθεί να έχει τον μεγαλύτερο εμπορικό τομέα στον κόσμο, καθώς και το μεγαλύτερο προσδόκιμο ζωής, υψηλότερα κοινωνικά και περιβαλλοντικά πρότυπα και μικρότερες ανισότητες από όλους τους παγκόσμιους ανταγωνιστές μας», τόνισε η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής.
Σε αντίθεση με τη στρατηγική ισχύος του Ντόναλντ Τραμπ, η «μεγάλη και ελκυστική αγορά» της Ευρώπης είναι ένας προβλέψιμος εταίρος, είπε η Φον ντερ Λάιεν. «Με την Ευρώπη, αυτό που βλέπεις είναι αυτό που παίρνεις. Παίζουμε με κανόνες. Οι προσφορές μας δεν έχουν κρυφές χρεώσεις».
Η Γερμανίδα πολιτικός επίσης εξέθεσε σχέδια για μεταρρυθμίσεις που θα παρουσιαστούν τον Φεβρουάριο και που στοχεύουν στην ενοποίηση των κατακερματισμένων κεφαλαιαγορών της ΕΕ, στη μείωση της γραφειοκρατίας και στην ενίσχυση της επιχειρηματικότητας.
Το μέλλον των σχέσεων ΗΠΑ-ΕΕ
Όλα αυτά προμηνύουν πως η σχέση μεταξύ της ΕΕ και των ΗΠΑ εισέρχεται σε μία νέα φάση, με τον άρρηκτο μέχρι πρότινος δεσμό που τις συνέδεε να μην είναι πλέον το ίδιο ισχυρός. Αντιθέτως, τα ζητήματα τα οποία θέτει ο Τραμπ και η αμφισβήτηση της συμμαχίας με την ΕΕ δημιουργούν νέες προκλήσεις.
Δεν είναι λίγες οι φωνές μάλιστα που υποστηρίζουν πως πλέον η ΕΕ πρέπει να επενδύσει στην αυτονομία της, διασφαλίζοντας μόνη της την ασφάλεια της, εν μέσω της ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία, ενώ παράλληλα θα πρέπει να καταστεί ενεργειακά αυτάρκης και διπλωματικά ισχυρή.
