του Παναγιώτη Παπαδημητρίου
Ομότιμου καθηγητή Σεισμολογίας ΕΚΠΑ
Όσον αφορά τη σεισμική δραστηριότητα που παρατηρείται το τελευταίο διάστημα στην ευρύτερη περιοχή της Σαντορίνης θα θέλαμε να επισημάνουμε τα παρακάτω:
Το τελευταίο 24ωρο διαπιστώνεται μείωση της σεισμικής δραστηριότητας στο θαλάσσιο χώρο μεταξύ Σαντορίνης και Αμοργού. Το φαινόμενο αυτό παραπέμπει σε δύο πιθανές ερμηνείες: α) σταδιακή μείωση των σεισμών το επόμενο χρονικό διάστημα β) σεισμός μεγαλύτερου μεγέθους από αυτούς που ήδη λάβει χώρα. Δυστυχώς δεν υπάρχει τρόπος να γίνει διάκριση της σεισμικής κατάστασης.
Ένα πιθανό σενάριο για τη παρατηρηθείσα σεισμικότητας στη περιοχή λόγω της κυκλοφορίας ρευστών και κυρίως αερίων στο σεισμογόνο χώρο γεγονός που καθιστά το χώρο ασταθή. Το ωκεανογραφικό που βρίσκεται στη περιοχή ενδεχόμενος να καταγράψει πιθανή αύξηση θερμοκρασίας και αερίων γεγονός που θα επιβεβαιώσει το γεγονός της πρωτοφανούς σεισμικής ακολουθίας. Επιπλέον η ύπαρξη μικρών ρηγμάτων που υπάρχουν στη περιοχή (διευκολύνουν την κίνηση των αερίων) σε συνδυασμό με τη γεωγραφική θέση των επικέντρων των σεισμών που εντοπίζονται στην απόληξη του ρήγματος της Αμοργού (το ρήγμα που ενεργοποιήθηκε το 1956) μπορεί να δικαιολογήσει την έντονη σεισμική δραστηριότητα.
Για το επόμενο χρονικό διάστημα εξετάζουμε τέσσερα πιθανά σενάρια:
1 Το πρώτο αφορά τη σταδιακή μείωση των σεισμών μέχρι να εκτονωθεί οριστικά το φαινόμενο. Τις επόμενες δύο εβδομάδες θα είμαστε σε θέση να εκτιμήσουμε καλύτερα την κατάσταση καθώς και τη χρονική διάρκεια.
2 Το δεύτερο αφορά την εκδήλωση ενός μεγαλύτερου σεισμού με μέγεθος 6.0 – 6.3 ρίχτερ χωρίς τσουνάμι. Το γεγονός αυτό θα οδηγήσει ενδεχομένως στην επιτάχυνση του τερματισμού της σεισμικής ακολουθίας και σε συνδυασμό με το γεγονός ότι πρόκειται για υποθαλάσσιο σεισμό μακριά από κατοικημένες περιοχές δεν αναμένονται σοβαρές βλάβες. Εξάλλου με το κρατικό μηχανισμό σε ετοιμότητα ίσως αυτό θα ήταν ένα επιθυμητό σενάριο.
3 Το τρίτο αφορά την εκδήλωση ενός μεγαλύτερου σεισμού με μέγεθος 6.0 – 6.3 ρίχτερ με τσουνάμι που θα προκληθεί από υποθαλάσσια κατολίσθηση. Στη περίπτωση αυτή το ύψος του θαλάσσιου κύματος θα είναι μερικές δεκάδες εκατοστά, δηλαδή αμελητέο.
4 Το τέταρτο σενάριο αφορά την ενεργοποίηση ενός ηφαιστείου της Νέας Καμένης ή του Κολούμπο. Λαμβάνοντας υπόψη τα γεωδαιτικά δεδομένα, η Σαντορίνη του τελευταίους 8 μήνες ανυψώθηκε 4 εκατοστά, γεγονός που υποδεικνύει ότι ο μαγματικός θάλαμος διογκώθηκε, αυξήθηκε δηλαδή το μαγματικό υλικό εντός του ταμιευτήρα. Το γεγονός αυτό σε συνδυασμό με τη μικροσεισμική δραστηριότητα κατά την οποία παρατηρήθηκε η διαστολή του θαλάμου, υποδηλώνει ότι το ηφαίστειο της Νέας Καμένης έχει μερικώς ενεργοποιηθεί.
Αν λάβουμε όμως υπόψη μας την απουσία σεισμικότητας εντός καλδέρας τις τελευταίες 20 μέρες καθώς τη συνέχιση του φαινομένου το επόμενο χρονικό διάστημα, η πλήρης ενεργοποίηση του ηφαιστείου δεν προκύπτει. Άλλωστε το ηφαίστειο πριν ενεργοποιηθεί μας προειδοποιεί. Υπάρχουν πολλές και διαφορετικές ενδείξεις στη περίπτωση έκρηξης ηφαιστείου όπως: παραμόρφωση, αύξηση της θερμοκρασίας, εκπομπή αερίων κυρίως διοξειδίου του άνθρακα και διοξειδίου του θείου, θολερότητα και κυρίως μικροσεισμοί γύρω από το ηφαίστειο καθώς και ηφαιστειακά σήματα.
Εν κατακλείδι, λαμβάνοντας υπόψη ότι τα σεισμολογικά δεδομένα υποδεικνύουν μόνο τεκτονικούς σεισμούς (δεν έχουν καταγραφεί μέχρι σήμερα ηφαιστειακά σήματα) το 1ο ή το 2ο σενάριο είναι αυτή τη στιγμή τα πιο πιθανά.
Παρ΄ όλα αυτά στο μέλλον τα δεδομένα μπορεί να αλλάξουν κα να έχουμε σεισμική και ηφαιστειακή δραστηριότητα. Όπως τόνισα και παραπάνω στη περίπτωση ενεργοποίησης ηφαιστείου πρώτα μας προειδοποιεί. Λαμβάνοντας υπόψη ότι οτιδήποτε συμβαίνει τη Σαντορίνη είναι παγκόσμια είδηση το εύλογο ερώτημα που προκύπτει είναι: Υπάρχει της Σαντορίνη ένα υπερσύγχρονο πολυπαραμετρικό σύστημα που να καταγράφει ότι συμβαίνει γύρω από το ηφαίστειο σε πραγματικό χρόνο;
