Το 2023 η διαμόρφωση του κόστους δανεισμού στη ζώνη του ευρώ σε ιστορικά υψηλά αποτέλεσε τον καταλύτη για τη σημαντική ενίσχυση του οργανικού τους αποτελέσματος σε ποσοστό της τάξης του 50%, παρά την επιβράδυνση του ρυθμού πιστωτικής επέκτασης.
Από τη μία πλευρά, οι αναπροσαρμογές στα επιτόκια της συντριπτικής πλειονότητας του δανειακού τους χαρτοφυλακίου εφαρμόστηκαν αυτόματα, ακολουθώντας τους διατραπεζικούς δείκτες euribor, ενώ από την άλλη οι αποδόσεις στις καταθέσεις ενισχύθηκαν σε υποπολλαπλάσιο βαθμό και το μερίδιο των πιο ακριβών λογαριασμών προθεσμίας δεν αυξήθηκε αξιοσημείωτα.
Καθώς όμως η νομισματική πολιτική στη ζώνη του ευρώ βαίνει οσονούπω σε καθεστώς χαλάρωσης, η διασφάλιση επαρκούς επιτοκιακού εισοδήματος προς επίτευξη των στόχων για την καθαρή κερδοφορία προϋποθέτει τη βελτίωση των επιδόσεων σε επιμέρους τομείς δραστηριότητας. Τα καθαρά έσοδα από τόκους κατά πιθανότητα θα πιάσουν οροφή στο πρώτο τρίμηνο του 2024 και θα απαιτηθούν εντατικές προσπάθειες για την προστασία τους από την υποχώρηση των ευρωπαϊκών επιτοκίων.
Το χαρτοφυλάκιο
Τα περισσότερα δάνεια που έχουν χορηγήσει οι ελληνικές τράπεζες είναι συνδεδεμένα με τα επιτόκια euribor 1 και 3 μηνών. Όταν η ΕΚΤ ξεκινήσει τις περικοπές στους δικούς της δείκτες θα αναπροσαρμοστούν αναλόγως. Εκτιμάται δε ότι η αποκλιμάκωση θα ξεκινήσει και νωρίτερα στη βάση των προσδοκιών για τις αποφάσεις της.
Επί του τελευταίου, μόνο τυχαίο δεν είναι το γεγονός πως το euribor 12 μηνών υποχωρεί ήδη κατά περίπου 40 μονάδες βάσης από τα υψηλά του, καθώς θεωρείται από τις αγορές σχεδόν βέβαιη η μείωση των ευρωπαϊκών επιτοκίων σε αυτό το διάστημα. Την περασμένη εβδομάδα βρισκόταν λίγο πάνω από 3,6%, επίπεδα χαμηλότερα από τους πιο βραχυπρόθεσμους δείκτες.
Αυτό σημαίνει ότι οι δανειολήπτες με προγράμματα κυμαινόμενου επιτοκίου θα δουν σύντομα μειώσεις στις δόσεις τους, ανάλογες της υποχώρησης των δεικτών euribor, με τους οποίους είναι συνδεδεμένα. Ο μεγαλύτερος πονοκέφαλος για τις τράπεζες είναι η επιχειρηματική πίστη, που αντιπροσωπεύει το 75% του δανειακού τους χαρτοφυλακίου. Εφόσον επιβεβαιωθεί το βασικό σενάριο για τα επιτόκια της ΕΚΤ, θα ασκηθεί πίεση στα έσοδα από τα περισσότερα εκταμιευμένα δάνεια.
Η λιανική
Από την άλλη, στη λιανική τραπεζική το μεγαλύτερο μέρος των δανείων δεν θα επηρεαστεί άμεσα. Στη στεγαστική πίστη τα κυμαινόμενα επιτόκια είναι ούτως ή αλλιώς κλειδωμένα έως το καλοκαίρι, στη βάση του προγράμματος προστασίας των συνεπών δανειοληπτών που ενεργοποιήθηκε πέρυσι. Συγκεκριμένα, για τον υπολογισμό των δόσεων οι συνδεδεμένοι δείκτες έχουν παγώσει στη ζώνη του 3%.
Ως εκ τούτου, για να υποστούν απώλειες οι τράπεζες στο συγκεκριμένο χαρτοφυλάκιο, θα πρέπει από τον Ιούνιο τα ευρωπαϊκά επιτόκια να βρίσκονται κάτω από αυτά τα επίπεδα.
Στα καταναλωτικά δάνεια στις περισσότερες συμβάσεις τα επιτόκια είναι διοικητικώς καθοριζόμενα από τις τράπεζες, ενώ το συνολικό τους απόθεμα αντιστοιχεί μόλις στο 5% των συνόλου των υφιστάμενων χορηγήσεων. Κατά συνέπεια, η επίδραση στα έσοδα από τα συγκεκριμένα ανοίγματα θα είναι περιορισμένη.
Με αυτά τα δεδομένα, η αναπλήρωση των αναπόφευκτων απωλειών στο επιτοκιακό εισόδημα μπορεί να προέλθει αποκλειστικά από την αύξηση του υπολοίπου των δανείων. Το 2023 χαρακτηρίστηκε από σημαντικού ύψους πρόωρες αποπληρωμές, κυρίως από μεγάλες αξιόχρεες επιχειρήσεις, λόγω της ανόδου του κόστους δανεισμού.
Η τάση αυτή εκτιμάται ότι θα ανακοπεί πλήρως εφέτος. Στο πλαίσιο αυτό, στοίχημα για τις τράπεζες αποτελεί η αύξηση των νέων εκταμιεύσεων, η οποία θα ευνοηθεί από ενδεχόμενη υποχώρηση των επιτοκίων, καθώς θα καταστήσει τα προϊόντα τους πιο ανταγωνιστικά.
Οι προμήθειες
Το δεύτερο πεδίο για το οποίο οι τραπεζικές διοικήσεις στοχεύουν σε αύξηση των εσόδων αποτελούν οι προμήθειες. Το 2023 ήταν μία πολύ καλή χρονιά στον τομέα της διαχείρισης διαθεσίμων, με τις πωλήσεις επενδυτικών προϊόντων να σημειώνουν σημαντική άνοδο.
Στις τράπεζες θεωρούν ότι τα περιθώρια ανάπτυξης της συγκεκριμένης αγοράς είναι μεγάλα, καθώς το ποσοστό των πελατών τους που κάνει χρήση των σχετικών υπηρεσιών παραμένει σημαντικά χαμηλότερο του μέσου ευρωπαϊκού όρου.
Εκτιμάται ότι όταν ξεκινήσει η αποκλιμάκωση των επιτοκίων και αρχίσουν να υποχωρούν αισθητά οι αποδόσεις στους λογαριασμούς προθεσμίας, δεν θα είναι λίγοι οι πελάτες τους που θα αναζητήσουν εναλλακτικές επιλογές για την αξιοποίηση της ρευστότητάς τους.
Παράλληλα, στόχο των τραπεζών αποτελεί η αύξηση των πωλήσεων ασφαλιστικών προϊόντων μέσω του δικτύου τους, ιδιαίτερα στους κλάδους ζωής και υγείας, όπου τα περιθώρια ανάπτυξης είναι σημαντικά. Εξάλλου, στην ενίσχυση των εσόδων από μη τοκοφόρες εργασίες μπορεί να συμβάλει και η περαιτέρω αύξηση της χρήσης ηλεκτρονικών υπηρεσιών.
Οι καταθέσεις
Τέλος, οι τράπεζες καλούνται να κάνουν σωστή διαχείριση και του παθητικού τους, για τον περιορισμό των επιτοκιακών τους εξόδων. Θεωρείται βέβαιο ότι τις προς τα κάτω αναπροσαρμογές των δεικτών της ΕΚΤ θα ακολουθήσουν ανάλογες περικοπές στις αποδόσεις των προθεσμιακών καταθέσεων.
Το εύρος τους θα εξαρτηθεί από τις ανάγκες σε ρευστότητα των πιστωτικών ιδρυμάτων, ενώ οι σχετικές αναπροσαρμογές είναι πιθανό να εφαρμοστούν ακόμη και νωρίτερα από τις αποφάσεις νομισματικής πολιτικής της ΕΚΤ. Ειδικά στους λογαριασμούς προθεσμίας με διάρκεια άνω των 12 μηνών έχουν ήδη ξεκινήσει.