Υπό τις συνθήκες ωστόσο της παρούσας γενικευμένης κρίσης, η επιλογή του Νάνου Βαλαωρίτη ως τιμώμενου Έλληνα δημιουργού στο Φεστιβάλ Βιβλίου, ενέχει και μια πρόσθετη συμβολική σημασία: στο πρόσωπό του τιμάται η αντιστασιακή παράδοση και το αντιστασιακό ήθος των Ελλήνων, όπως προσφυώς το παρακολουθεί να διατρέχει όλη την ελληνική ιστορία ο διεθνούς κύρους Λευκαδίτης ιστορικός Νίκος Σβορώνος.
Ο Νάνος Βαλαωρίτης είναι ο πρώτος και ο μοναδικός ίσως Έλληνας διανοούμενος και ποιητής που στην επώδυνη περίοδο αυτής της χρονίζουσας οικονομικής κρίσης με την τόλμη του ελεύθερου στοχαστή και την παρρησία και πολιτική διαύγεια του μαχόμενου φιλοσόφου, στάθηκε οξύς και δριμύς στην πολιτική και κοινωνική κριτική του και με καίριες παρεμβάσεις-λόγου και πράξεων- προσπάθησε να σφυρηλατήσει ένα φρόνημα αντίστασης στον ελληνικό λαό και μια αναβαθμισμένη συνείδηση για τα τεκταινόμενα στη διεθνή, ευρωπαϊκή και εθνική πολιτική σκηνή. Κάθε φορά που διαβάζουμε κείμενα ή συνεντεύξεις του, αισθανόμαστε ότι ο Ποιητής δεν εκπέμπει απλώς μιαν ατομική φωνή αντίστασης, όπως τον κατευθύνει η σκέψη και το ανεξάρτητο φρόνημά του και ακόμα η βίωση της ελληνικής ιστορίας, αλλά είναι ως να εκπροσωπεί τη δική μας συλλογική φωνή που διάφορες, αδιευκρίνιστες συνθήκες, δεν της έδωσαν την ένταση και την αποφασιστικότητα που οι συνθήκες επιβάλλουν.
Αλλά, γιατί ο Νάνος Βαλαωρίτης, ποιητής με διεθνή αναγνώριση και κοσμοπολίτικη ταυτότητα;
Δεν είναι τυχαίο το γεγονός. Καταγόμενος από τον Αριστοτέλη Βαλαωρίτη, έχει εσωτερικεύσει την εύρωστη συνέχεια της αντιστασιακής ιδιοσυστασίας και του αδούλωτου φρονήματος του προπάππου του. Και καθίσταται φορέας της ποιητικής μετεξέλιξης ενός spiritus familiaris που ανελίσσεται διαγενεακά και καταθέτει, στη δική του πραγματικότητα, τον λόγο του ως πνευματική, κοινωνική και πολιτική αγωγή και προσφορά.
Τη συνέχεια και την κληρονομιά της οικογενειακής παράδοσης έχει καταστήσει βίωμά του από νωρίς ο Νάνος Βαλαωρίτης, που θα γεννηθεί σε λιγότερο από μισόν αιώνα μετά το θάνατο του Αριστοτέλη Βαλαωρίτη (1876 πεθαίνει ο Αριστοτέλης, 1921 γεννιέται ο Νάνος). Καταρχήν, βιώνουν και οι δύο-τηρουμένων των αναλογιών-την ιδέα της επανάστασης αφενός και την εσωτερίκευση της πολιτικής διάστασης της παρουσίας και του έργου τους αφετέρου.
Ο Αριστοτέλης Βαλαωρίτης μετέχει διττά στην επαναστατική διέγερση της εποχής του αφομοιώνοντας την αισθητική με την ιστορία και την πολιτικοκοινωνική πραγματικότητα με το ποιητικό όραμα. (Χρωστάμε, αλήθεια, πολλά στον Νάνο Βαλαωρίτη για την ανανεωμένη, συγχρονική ανάγνωση της ποίησης του Αριστοτέλη Βαλαωρίτη). Η ποίησή του συνυφασμένη με την πολιτική του δράση και τον πολιτικό του λόγο, ανάγει το ηρωικό ήθος σε οικουμενικό ιδεώδες εθνικής και κοινωνικής απελευθέρωσης.
Ο Νάνος Βαλαωρίτης, οργανική συνέχεια του άξιου προγόνου του έχει διαμορφώσει εκείνη τη διαλεκτική που θα προσδιορίζει τόσο τη δική του ποιητική, όσο και την εθνική του ταυτότητα ενσωματωμένη στον φιλοσοφικό του κοσμοπολιτισμό. Αυτή η συνήχηση εθνικής και κοσμοπολίτικης ιδεολογίας είναι η σημαντικότερη διαλεκτική του Νάνου Βαλαωρίτη, καθώς εναρμονίζει τις δύο αντιθετικές έννοιες στη σφυρηλάτηση της ηθικής και κοινωνικής του συνείδησης.
Την εθνική διάσταση που τον συνδέει με τις ρίζες και την ιστορία του τόπου του. Και το πνεύμα του κοσμοπολιτισμού, με το οποίο ακροάται τη δραματικότητα των ανθρώπινων πραγμάτων, στο δρόμο προς την αναζήτηση ενός οικουμενικού ανθρωπισμού, που υλοποιεί πρωτίστως την έννοια της ελευθερίας: εθνική ελευθερία, κοινωνική απελευθέρωση, πολιτική ελευθερία, απελευθέρωση του «παγκοσμιοποιημένου» πολίτη, εσωτερική ελευθερία. Ενσπείρει ο ποιητής παντού μιαν αίσθηση αισιόδοξης βεβαιότητας, βγαλμένη από τα σπλάχνα της ιστορίας-και της εθνικής-ότι το αίμα δεν πάει χαμένο-συνείδηση επαναστατημένης συλλογικότητας που τον συνδέει αυθεντικά με τον πρόγονό του Αριστοτέλη Βαλαωρίτη. Τη συμβολική μορφή της «Επανάστασης της Βουκέντρας», τον «Φωτεινό» του Αριστοτέλη Βαλαωρίτη, θα αναστήσει συμβολικά στο δικό του, Ανώνυμο ποίημα του Φωτεινού Άϊ Γιάννη (1977), ποιητική συμβολή του στην εξέγερση του Πολυτεχνείου, στη διάρκεια της δικτατορίας.
Εδώ, μυθιστορείται ουσιαστικά η επική πεποίθηση της απειλής που κυοφορείται στα σπλάχνα των καταπιεσμένων όπου γης και διατυπώνεται ως σταθερός και ακλόνητος νόμος της ιστορίας:
στα σπλάχνα της στέρησης ετοιμάζεται η
εξέγερση
που θα σαρώσει εκείνους που νέμονται
τον πλούτο της γης
χωρίς να ρωτάνε κανέναν τους λαίμαργους
λεηλάτες
του κέρδους του άνομου, του μίσους...
Έτσι, λοιπόν, με τη μορφή προφητείας ή ποιητικού μανιφέστου, εκφράζεται η επαναστατημένη συνείδηση του Ποιητή Νάνου Βαλαωρίτη , το ίδιο στα ποιήματα, στους λόγους, στις συνεντεύξεις, στα κείμενα που δημοσιεύει: στο νεανικό πρόσωπο της πιο αξιοπρεπούς, της πιο γνήσιας και τολμηρής άρθρωσης του ήθους της συλλογικής μας υπόστασης σε μέρες που κανένας δεν εγγυάται πλέον τίποτε για κανέναν. Γι'αυτό και τον ευχαριστούμε, τον Ποιητή, τον Πολίτη Νάνο Βαλαωρίτη-για λογαριασμό της χαμένης μνήμης της ιστορικής μας αξιοπρέπειας.
Παρασκευή Κοψιδά-Βρεττού
Διδάκτωρ Φιλολογίας-Σχ. Σύμβουλος Φιλολόγων