Μαθαίναμε από το πρώτο έτος του Πανεπιστημίου ότι η ποινή είναι ένα malum, όπως έλεγε ο Γκρότιους, ένα κακό, το οποίο επιβάλλεται -ως malum, ως κακό- σε αυτόν ο οποίος με ευθύνη του εγκλημάτησε, για τον απομονώσει από την κοινωνία, να τον βάλει απέναντι στην ευθύνη του, να δώσει ένα παράδειγμα στην κοινωνία και στη συνέχεια, όταν εκείνος με τη συμπεριφορά του αποδείξει ότι σωφρονίστηκε, να τον επανεντάξει σταδιακά στην κοινωνία από την οποία τον έκοψε.
Αυτή η λειτουργία της ποινής είναι εξαιρετικά σημαντική. Δεν είναι η λειτουργία της ποινής που ταυτίζεται με εκδίκηση. Είναι η λειτουργία της ποινής που έχει παιδαγωγικό χαρακτήρα και μια θετική έκφραση, η οποία από τη μία πλευρά απευθύνεται στην κοινωνία γενικά –είναι η γενική πρόληψη- και από την άλλη στο συγκεκριμένο άτομο -είναι η ειδική πρόληψη. Πρέπει εκείνος ο οποίος εγκλημάτησε, όταν προχωρεί στη στάθμιση κόστους-οφέλους από αυτό το οποίο θα έχει διαπράξει, να βγάζει ένα συμπέρασμα αρνητικό για τη δράση του και να απέχει από το να εγκληματεί.
Φοβάμαι ότι αυτά τα οποία μας παρουσιάζει το νομοσχέδιο ως λύσεις δεν απηχούν την κλασική αντίληψη της ποινής όπως την έχουμε μάθει, αλλά και ούτε αποσκοπούν στην επανακοινωνικοποίηση του ατόμου. Δεν έχουμε, δηλαδή, ούτε από τη μία πλευρά τον τιμωρητικό και παιδαγωγικό χαρακτήρα της ποινής ούτε από την άλλη πλευρά έχουμε την επανακοινωνικοποίηση του υποκειμένου. Και θα εξηγηθώ πάνω σ' αυτό.
Όμως, θα ήθελα να θυμίσω ακόμα ότι η επιβολή της ποινής στηρίζεται πάνω στην αρχή της νομιμότητας. Το Σύνταγμα είναι πάρα πολύ αυστηρό. Ο νόμος προβλέπει ποια συμπεριφορά θεωρείται ποινική. Ο νόμος προβλέπει ποια είναι η ποινή που επιβάλλεται, αλλά και η διαδικασία με την οποία επιβάλλεται. Η δικαστική απόφαση περιλαμβάνει και την επιμέτρηση της ποινής.
Ο τρόπος με τον οποίο η ποινή που επιβλήθηκε προσαρμόζεται ώστε να καταστεί ωφέλιμη και για την κοινωνία, αλλά και για τον καταδικασθέντα προσδιορίζεται πάλι στο νόμο. Όταν εκ των υστέρων ο νομοθέτης, όπως κάνουμε εμείς σήμερα, παρεμβαίνει στα ζητήματα της ποινής, παρεμβαίνει στην πραγματικότητα σε μια δικαστική απόφαση. Και μπορεί να το κάνει, αλλά υπό πολύ συγκεκριμένους όρους. Μπορεί να το κάνει, όταν ο σκοπός του είναι να εξυπηρετηθεί καλύτερα το γενικό πλαίσιο μέσα στο οποίο επιβάλλεται η ποινή.
Εδώ έχουμε δύο μεγάλες κατηγορίες οι οποίες τυγχάνουν μιας ευνοϊκής μεταχείρισης, χωρίς να φαίνεται αν αυτή η ευνοϊκή μεταχείριση μπορεί να εξηγηθεί από το σκοπό τον οποίο πρέπει να επιτελεί η ποινή.
Έχουμε πρώτα-πρώτα την απόλυση καταδικασμένων για έλλειψη χώρων στις φυλακές με οριζόντια απόλυση, δηλαδή χωρίς να εξετάζεται το αν και ποια ευθύνη φέρει ο καθένας και το αν και πώς ο καθένας με την προσωπικότητά του είναι έτοιμος να βγει από τη φυλακή και να μπει πάλι στην κοινωνία.
Η δικαιολογία την οποία επικαλείται το νομοσχέδιο, ότι δηλαδή οι φυλακές μας είναι υπερπλήρεις και ότι η μεταχείριση που επιφυλάσσουμε στους καταδικασμένους μας δεν είναι αντάξια μιας πολιτισμένης κοινωνίας, μπορεί να είναι ακριβής. Μπορεί τα πράγματα να είναι έτσι. Γι' αυτό φταίνε διαχρονικά όλες οι κυβερνήσεις μέχρι σήμερα. Φταίμε όλοι μας γι' αυτήν την κατάσταση. Όμως, αυτός δεν είναι λόγος για να ανοίξουν οι φυλακές και να βγουν αδιάκριτα από τις φυλακές εκείνοι οι οποίοι δεν έχουμε κάποιο ιδιαίτερο λόγο να κυκλοφορούν ελεύθεροι στην πολιτεία μας ενώ έχουν καταδικαστεί.
Δηλαδή, για να καταλάβω καλά, αν αύριο μας λείψουν σχολεία, ξαφνικά θα πούμε ότι ορισμένες τάξεις δεν θα φοιτήσουν φέτος; Ή αν μας λείψουν νοσοκομεία, θα πούμε ξαφνικά ότι ορισμένοι ασθενείς δεν θα μπουν στα νοσοκομεία; Το ίδιο πράγμα ισχύει και για τη φυλακή. Επειδή έχουμε ανικανότητα να οργανώσουμε τις φυλακές μας, θα πούμε «ανοίξτε τις φυλακές να βγουν στο δρόμο οι φυλακισμένοι»; Αυτό δεν μπορεί να γίνει έτσι.
Αν θέλουμε να το κάνουμε, θα πρέπει να γίνει με συγκεκριμένη μελέτη, ώστε να ξέρουμε ποιοι είναι οι φυλακισμένοι που θα απολυθούν. Έχει γίνει εξέταση του καθενός χωριστά, ώστε να ξέρουμε αν το συγκεκριμένο άτομο είναι σε θέση να επανενταχθεί ή αν το έγκλημα που έχει επιτελέσει είναι τέτοιο, ώστε να δικαιολογεί τέτοιου είδους επανένταξη και απόλυση; Είναι μελετημένη η απήχηση που θα έχει στον κοινωνικό περίγυρο αυτή η απόλυση; Δυστυχώς, δεν υπάρχουν.
Και μου κάνει μεγάλη εντύπωση ότι ένας τόσο σοβαρός καθηγητής, όπως είναι ο αρμόδιος Υπουργός, έφερε για συζήτηση ένα τόσο πρόχειρο και ιδεοληπτικό νομοσχέδιο. Δεν υπάρχει ούτε ένας αριθμός ούτε μία μελέτη ούτε μία κοινωνική ευαισθησία, για να δούμε ποια θα είναι η επίπτωση στην κοινωνία από αυτό που συμβαίνει με την απόλυση.
Τα ίδια και χειρότερα ισχύουν για την απόλυση για λόγους υγείας. Απόλυση για λόγους υγείας δικαιολογείται όχι οριζόντια με αυτοματισμό που προσβάλλει και την ασφάλεια δικαίου, αλλά και το κράτος δικαίου. Διότι όταν κάποιος έχει αναπηρία 50% ή 67% ή 80%, δεν σημαίνει ότι είναι ανίκανος να διαπράξει έγκλημα.
Θα πρέπει να ξέρουμε αν πρόκειται για αναπηρία η οποία τον καθιστά ανίκανο για διάπραξη εγκλήματος. Εάν έχει άνοια, για παράδειγμα, ή αν έχει μια ψυχική ασθένεια, αυτό το καταλαβαίνω. Εάν όμως δεν έχει και είναι ικανός να διαπράξει έγκλημα, για ποιο λόγο πρέπει να απολυθεί από τη φυλακή;
Θα ήθελα να προσθέσω σε αυτό ότι θα πρέπει να συνειδητοποιήσουμε ότι δεν μπορούμε με κανέναν τρόπο να υποτιμούμε την υποχρέωση του νομοθέτη να τηρεί τις προδιαγραφές που επιτάσσει το Σύνταγμα και ειδικότερα την αρχή της νομιμότητας.
(Στο σημείο αυτό κτυπάει το κουδούνι λήξεως του χρόνου ομιλίας του κυρίου Βουλευτή)
Η διάταξη που προβλέπει τα περί απολύσεως εκείνων που έχουν αναπηρία 67% είναι προφανέστατα φωτογραφική. Φωτογραφική σημαίνει ότι έχει γίνει εν όψει συγκεκριμένου καταδικασθέντος και έχει γίνει εν όψει των πιέσεων τις οποίες έχει δεχτεί η Κυβέρνηση σήμερα από συγκεκριμένους χώρους. Ειπώθηκαν όλα αυτά και δεν θα τα επαναλάβω. Είναι, όμως, προφανές ότι στο μέτρο που η ρύθμιση είναι φωτογραφική και στο μέτρο που η ρύθμιση αυτή αποτελεί υποχώρηση σε μια απαίτηση, η οποία είναι προφανώς καταχρηστική και παράνομη, είναι απαράδεκτη.
Θα ήθελα να τελειώσω με ένα τέταρτο σημείο, μετά την αναφορά μου στην απόλυση καταδικασμένων για έλλειψη χώρου και στην απόλυση για λόγους υγείας, αναφερόμενος στο γενικότερο πλαίσιο στο οποίο εντάσσεται το σημερινό νομοσχέδιο.
Οι καταλήψεις στο Πανεπιστήμιο και σε άλλους δημόσιους χώρους, που έχουν κάνει το κέντρο της Αθήνας κέντρο ανομίας, οι οικονομικοί μετανάστες που έρχονται εδώ και τους αφήνουμε άστοργα άστεγους και ανέστιους στο κέντρο της Αθήνας, η γενικότερη πολιτική υποχωρήσεων απέναντι στους καταληψίες, η οποία τους ενθαρρύνει να επιμείνουν, δείχνει ότι και το νομοσχέδιο αυτό εντάσσεται σε ένα ευρύτερο πλαίσιο το οποίο δυστυχώς μας οδηγεί στο να νομοθετούμε ιδεοληπτικά και χωρίς μελέτη.
(Στο σημείο αυτό κτυπάει επανειλημμένα το κουδούνι λήξεως του χρόνου ομιλίας του κυρίου Βουλευτή)
Εάν υπήρχε μια μελέτη για τα ζητήματα, θα είχαμε δει ότι από τους δωδεκάμισι χιλιάδες κρατούμενους που έχουμε στις φυλακές, ενώ έχουμε περίπου εννιάμισι χιλιάδες θέσεις, θα μπορούσαμε να έχουμε απολύσει σχεδόν το 40%, αλλά θα είχαμε απολύσει εκείνους οι οποίοι θα μπορούσαν πράγματι να βγουν από τις φυλακές, να πάνε στην κοινωνία πίσω, μη έχοντας διαπράξει σοβαρά εγκλήματα, όπως είναι αυτά τα οποία σήμερα κατ' ουσίαν αμνηστεύουμε, και έχοντας ιδιαίτερα επιμείνει στην κατηγορία των ναρκομανών, οι οποίοι χρειάζονται μεγάλη βοήθεια. Ειπώθηκαν αυτά πριν και δεν θα επαναλάβω. Δυστυχώς, το νομοσχέδιο δεν ακολουθεί την οδό αυτή της ενίσχυσης της απεξάρτησης και της βεβαίωσης ότι υπήρξε απεξάρτηση.
Τα ίδια ισχύουν και για τον Κορυδαλλό που έχει δυόμισι χιλιάδες κρατουμένους. Θα μπορούσε και θα έπρεπε να έχει τους μισούς, όσους δηλαδή είναι φτιαγμένος για να έχει, εάν είχαν φύγει από εκεί οι ναρκομανείς και είχαν βοηθηθεί να απεξαρτηθούν και να ενταχθούν σε προγράμματα.
Είναι κρίμα που ένα νομοσχέδιο για τη δικαιοσύνη έρχεται με τόσο πρόχειρο τρόπο και είναι κρίμα που δεν προηγούνται μελέτες και αναλύσεις που να δείχνουν ότι τα μέτρα τα οποία προτείνονται είναι μέτρα που εδράζονται σε σοβαρή προετοιμασία.