1.Αύξηση της χρήσης κοκαΐνης, μεθαμφεταμίνης, αλλά και των ψυχοδραστικών φαρμάκων καταγράφεται στα αστικά λύματα της Αττικής και όχι μόνο δυστυχώς.
Στην περίοδο της πανδημίας, μεταξύ... πολλών άλλων, διδαχθήκαμε πώς η ανάλυση των αστικών λυμάτων προσφέρει πολύτιμα στοιχεία για την παρουσία παθογόνων οργανισμών στην κοινότητα και άρα για την επιδημιολογική κατάσταση της χώρας. Όμως, προσφέρει και πολύτιμα στοιχεία και για την παρακολούθηση της χρήσης διάφορων χημικών ουσιών
Και τα δεδομένα της τελευταίας δεκαετίας, γνωστά ευρύτερα αλλά και όπως τα παρουσίασε στο «Βήμα» ο καθηγητής Αναλυτικής Χημείας του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών Νίκος Θωμαΐδης, είναι αποκαλυπτικά. Αυτό που καταγράφεται στα αστικά λύματα της Αθήνας είναι αύξηση της χρήσης των λεγόμενων διεγερτικών ναρκωτικών, όπως κοκαΐνη και μεθαμφεταμίνη, αλλά και των ψυχοδραστικών φαρμάκων (βενζοδιαζεπίνες).
Πενταπλασιάστηκε η χρήση κοκαΐνης
Ειδικά η εκθετική αύξηση στη χρήση κοκαΐνης θεωρείται ιδιαίτερα ανησυχητική, καθώς από τα 450 γρ. ανά ημέρα το 2010, φτάσαμε στα 2.400 γρ. ανά ημέρα το 2021 – δηλαδή πενταπλασιάστηκε. Ως προς τη μεθαμφεταμίνη, που ανήκει σε μια ομάδα ουσιών που ονομάζονται διεγερτικά τύπου αμφεταμίνης (ΑΤS), καταγράφηκε αύξηση από τα 20 γρ. την ημέρα το 2010, στα 104 γρ. το 2021 – επίσης πενταπλασιάστηκε.
Ενα άλλο σημαντικό στοιχείο που προκύπτει από την ανάλυση των συγκεκριμένων δεδομένων αφορά στη χρήση κάνναβης, η οποία καταγράφει σημάδια κάμψης την τελευταία διετία, ωστόσο, τάση που ενδέχεται να είναι και πλασματική, καθώς ενδέχεται να αφορά διαφορές στη σύσταση της κάνναβης που καταναλώνεται. Οπως εξηγεί ο καθηγητής Αναλυτικής Χημείας του ΕΚΠΑ, η περιεκτικότητα της κάνναβης που καταναλώνεται σε τετραϋδροκανναβινόλη (THC) έχει πέσει από το 12,5% στο 8% και αυτό φαίνεται στα λύματα. Σύμφωνα με τα ίδια δεδομένα, φαίνεται πως η κορύφωση στη χρήση κάνναβης καταγράφηκε την περίοδο 2014-2015, όταν είχαμε 6.200-6.500 γρ. ανά ημέρα, για να φτάσουμε το 2022 στα 2.800 γρ. ανά ημέρα.
Το προφίλ των χρηστών στην Ελλάδα
Η πιο πρόσφατη εικόνα για την έκταση και τα χαρακτηριστικά της χρήσης ουσιών στον ενήλικο και στον εφηβικό πληθυσμό της χώρας προέρχεται από το 2021. Σύμφωνα με το Εθνικό Κέντρο Τεκμηρίωσης και Πληροφόρησης για τα Ναρκωτικά (ΕΚΤΕΠΝ), που συλλέγει στοιχεία από ένα πανελλαδικό δίκτυο περισσοτέρων από 800 φορέων και προσώπων, ο συνολικός αριθμός των ατόμων που κάνουν χρήση υψηλού κινδύνου (κυρίως οπιοειδών) υπολογίζεται στα 12.351 άτομα, μειωμένος σε σχέση με τον αντίστοιχο του 2019 (14.753). Από τα 12.351, τα 6.252 υπολογίζονται στην Αττική. Στην πλειονότητά τους (9.965) είναι ηλικίας 35-64 ετών και άνδρες (10.425). Ο αριθμός αυτών που έκαναν ενέσιμη χρήση κατά τον τελευταίο μήνα εκτιμάται σε 2.488.
«Η εμπλοκή με τις εξαρτήσεις είναι πολυπαραγοντική. Δεν υπάρχει μία συγκεκριμένη αιτία για την οποία κάποιος σε κάποια φάση της ζωής του πειραματίζεται, στη συνέχεια εθίζεται και συνεχίζει με κάποια ουσία» λέει στα «Βήμα» η κοινωνιολόγος και αντιπρόεδρος του ΚΕΘΕΑ Φωτεινή Λεομπίλλα και τονίζει ότι «είναι αδύνατον να γνωρίζουμε τον πραγματικό αριθμό των χρηστών στη χώρα». Παράλληλα, εξηγεί ότι το πώς ένας χρήστης επιλέγει την εκάστοτε ουσία εξαρτάται από το περιβάλλον στο οποίο κινείται, τις παρέες του, τα βαθύτερα αίτια που τον οδήγησαν στο να ανακουφίσει τον ψυχικό του πόνο αλλά και από τα συναισθήματα που βιώνει κατά τη διάρκεια της χρήσης.
«Κάνουν χρήση λίγο απ' όλα»
«Επίσης, σχετίζεται με τη διαθεσιμότητα των ουσιών και την οικονομική κατάστασή του. Βλέπουμε ότι τα τελευταία χρόνια υπάρχει μια αύξηση της κοκαΐνης και μείωση της ηρωίνης. Ακόμη, από τον παλιό κλασικό τρόπο χρήσης και αυτό που είχαμε στο μυαλό μας ότι κάποιος παίρνει ηρωίνη και σε ενέσιμη μορφή, τώρα έχει αυξηθεί η πολυχρήση» συμπληρώνει η ψυχολόγος και επιστημονικά υπεύθυνη του ΕΚΤΕΠΝ Ιουλία Μπάφη.
Η πλειονότητα των ατόμων που εισέρχονται στη θεραπεία είτε για οπιοειδή είτε για κοκαΐνη ή άλλα διεγερτικά αναφέρουν χρήση πολλαπλών παράνομων ουσιών (81,8% και 72,7%, αντίστοιχα). «Κάνουν χρήση λίγο απ' όλα χωρίς να έχουν μια βασική ουσία προτίμησης» επισημαίνει η Φωτεινή Λεομπόλλα, που εκφράζει την ανησυχία της για τη μεθαμφεταμίνη (είδος της είναι και το λεγόμενο «σίσα»), μία ουσία δύσκολα θεραπευτικά αντιμετωπίσιμη, που προσελκύει όλο και περισσότερους χρήστες.
Υποχώρηση ηρωίνης, άνοδος άλλων ουσιών
Αναλύοντας τη μείωση που παρατηρείται στη χρήση ηρωίνης, η αντιπρόεδρος του ΚΕΘΕΑ στέκεται σε δύο βασικούς λόγους. Ο πρώτος είναι ότι οι χρήστες επιλέγουν πλέον να εμπλακούν με άλλες ψυχοδραστικές ουσίες και ο δεύτερος είναι ότι οι χρήστες ηρωίνης πεθαίνουν. «Είναι ένας πληθυσμός που γερνάει και φεύγει από τη ζωή και δεν φαίνεται οι νέοι χρήστες να εμπλέκονται τόσο εύκολα όσο παλαιότερα με την ηρωίνη» σχολιάζει. Περαιτέρω στοιχεία προκύπτουν από τα 3.295 άτομα που εισήλθαν στις συμβουλευτικές και θεραπευτικές υπηρεσίες της χώρας το 2020, στην πλειονότητά τους (78,4%), όπως κάθε χρόνο, σε «στεγνό» πρόγραμμα.
Οι είσοδοι το 2020 ήταν μειωμένες κατά 17% συγκριτικά με το 2019, γεγονός που αποδίδεται και στις συνέπειες από την εφαρμογή των περιορισμών λόγω COVID-19. Πάντως, τα οπιοειδή (κυρίως η ηρωίνη) παραμένουν η «κύρια» ουσία με το υψηλότερο ποσοστό (53,3%) αναφορών κατά την είσοδο στη θεραπεία, αν και μετά το 2012 μειώνονται σταθερά. Ακολουθούν η κάνναβη (26,7%) και η κοκαΐνη ή άλλα διεγερτικά (16,1%), που συνεχώς αυξάνονται. Χαρακτηριστικό είναι ότι περίπου 1.000 άτομα απευθύνονται ετησίως στις θεραπευτικές υπηρεσίες για προβλήματα από τη χρήση κάνναβης, ενώ για προβλήματα από την κοκαΐνη εισέρχονται στη θεραπεία περίπου 500 άτομα.
Γιατί η Θεσσαλονίκη έχει υψηλότερη θνησιμότητα χρηστών
Στην έρευνα των καθηγητών του Πανεπιστημίου Αθηνών Αγγελου Χατζάκη, Βάνας Σύψα, Σωτήριου Ρούσσου η υψηλότερη θνησιμότητα χρηστών καταγράφηκε στη Θεσσαλονίκη, με 4,5 θανάτους ανά 100 χρήστες ετησίως (147 θάνατοι), ενώ στην Αθήνα καταγράφηκαν 3 θάνατοι ανά 100 χρήστες ετησίως (96 θάνατοι). Αυτό σημαίνει ότι «στη Θεσσαλονίκη η θνησιμότητα είναι 20πλάσια σε σχέση με τον αντίστοιχο γενικό πληθυσμό και στην πρωτεύουσα είναι 15πλάσια. Αυτό δείχνει ότι αυτοί οι άνθρωποι από κάτι πεθαίνουν» σημειώνει η αναπληρώτρια καθηγήτρια Επιδημιολογίας και Ιατρικής Στατιστικής του Πανεπιστημίου Αθηνών Βάνα Σύψα. Γιατί η Θεσσαλονίκη έχει την πρωτιά σε αριθμό θανάτων; «Είναι λίγο δύσκολο να εκτιμήσει κανείς τι έχει παίξει ρόλο.
Στη Θεσσαλονίκη υπάρχει επιδημία HIV λοίμωξης στους χρήστες ενέσιμων ναρκωτικών» απαντά η ίδια και τονίζει ότι για τους χρήστες αυτούς είναι σημαντικό να υπάρχει έγκυρη διάγνωση και λήψη αντιρετροϊκής θεραπείας. Ωστόσο, μπορεί να έπαιξε ρόλο και η περίοδος της COVID-19, «καθώς η πρόσβαση των χρηστών σε υπηρεσίες υγείας μειώθηκε ακόμα περισσότερο». Πάντως, και στις δύο πόλεις οι χρήστες ενέσιμων ουσιών αντιμετωπίζουν φραγμούς.