Την περασμένη Τρίτη ο διοικητής του νοσοκομείου «Ευαγγελισμός», Αναστάσιος Γρηγορόπουλος, με ανάρτησή του στα κοινωνικά δίκτυα, καλωσόρισε στο ιατρικό προσωπικό του νοσηλευτικού ιδρύματος τον αναπληρωτή καθηγητή Χειρουργικής του Imperial College του Λονδίνου, Χρήστο Κοντοβουνήσιο, ο οποίος ανέλαβε Συντονιστής Διευθυντής της Β' Χειρουργικής κλινικής. «Το brain gain έχει ξεκινήσει και δεν θα μπορούσε να μην πρωτοστατεί ο Ευαγγελισμός» σημείωσε ο διοικητής.
Δύο ημέρες αργότερα ο χειρουργός, επιμελητής Α', κ. Δημήτρης Χασιώτης, είχε τη δική του προσωπική κι επαγγελματική επέτειο στο κεφάλαιο «brain gain», καθώς συμπλήρωσε 28 μήνες στην Δ' Χειρουργική κλινική του νοσοκομείου. Αντίστοιχο είναι το διάστημα που μετρά ζώντας και πάλι, στην Ελλάδα. Είχε φύγει από τη χώρα τον Μάρτιο του 2009, αποτελώντας έναν από τους εκατοντάδες γιατρούς που αναζήτησαν εκείνο τον χρόνο καλύτερη επαγγελματική σταδιοδρομία στην αλλοδαπή.
Η κρίση, ως όρος αλλά και επί της ουσίας, μπήκε στη ζωή όλων μας αργότερα, ωστόσο στον ιατρικό χώρο η κατάσταση θεωρούνταν ήδη δύσκολη για τους νέους γιατρούς. Ο νέος Συντονιστής Διευθυντής της B' Χειρουργικής κλινικής του «Ευαγγελισμού» είχε φύγει το 2012. Από το 2008 και μέχρι το 2023 περισσότεροι από 22.000 γιατροί, ειδικευμένοι και ειδικευόμενοι, έφυγαν στο εξωτερικό, κυρίως σε χώρες της Ευρώπης. Στοιχεία που διατηρεί ο Ιατρικός Σύλλογος Αθήνας (ΙΣΑ) για τα έτη αυτά δείχνουν ότι έχουν φύγει 18.162 γιατροί.
Όλοι όσοι έφευγαν κατά κύματα, μικρότερα ή μεγαλύτερα, όλα αυτά τα χρόνια, αναζητούσαν καλύτερες συνθήκες εκπαίδευσης, κατάρτισης, εργασίας και αμοιβών. Για πολλούς όμως ζητούμενο παρέμεινε όλα αυτά τα χρόνια η επιστροφή στην Ελλάδα, η επιθυμία τους να εργαστούν και να προσφέρουν στο σύστημα δημόσιας υγείας. Τα εμπόδια που υψώνονταν – και υψώνονται – είναι πολλά, με τα βασικότερα να αφορούν τις εργασιακές και μισθολογικές συνθήκες στα ελληνικά νοσοκομεία.
Το «brain gain», δηλαδή η επιστροφή Ελλήνων γιατρών από το εξωτερικό στη χώρα (με το brain drain στον αντίποδα να περιγράφει τη φυγή των επιστημόνων) έχει ξεκινήσει, αλλά με πολύ μικρά βήματα ακόμη σε ό,τι αφορά το ΕΣΥ. Οι προκηρύξεις θέσεων ιατρών αυξάνονται σταδιακά, μετά την έξοδο από τα σκληρά μνημονιακά χρόνια και της κρίσης, ανοίγοντας επαγγελματικούς δρόμους εντός του ΕΣΥ, έστω και σε συγκεκριμένα νοσοκομεία, καθώς είναι προφανές πως το μερίδιο του λέοντος παίρνουν πάντα τα μεγάλα και φημισμένα νοσοκομεία.
Καταλυτικές όμως πλέον θεωρούνται οι μεταρρυθμίσεις που προωθούνται από την κυβέρνηση στο ιατρικό πεδίο προκειμένου να επιταχυνθεί το brain gain, η επιστροφή των Ελλήνων γιατρών και πάλι στη χώρα. Η λειτουργία των απογευματινών χειρουργείων και η άσκηση ιδιωτικού έργου εκτός ΕΣΥ αξιολογούνται ως ισχυρά κίνητρα, που θα επαναδρομολογήσουν την πορεία πολλών γιατρών που βρίσκονται σε νοσοκομεία του εξωτερικού.
Σε ύφεση το ιατρικό brain drain
Από τα ακριβή στοιχεία του ΙΣΑ, του μεγαλύτερου Ιατρικού Συλλόγου της χώρας, προκύπτει ότι τα τελευταία 16 χρόνια έφυγαν από την χώρα 18.162 γιατροί. Επιπλέον υπολογίζονται πάνω από 5.000 οι γιατροί διαφόρων ειδικοτήτων, που έχουν φύγει από νοσοκομεία και Ιατρικούς Συλλόγους της επαρχίας για άλλες χώρες της Ευρώπης, τις ΗΠΑ και την Αυστραλία. Στοιχεία διαθέσιμα για το ιατρικό δυναμικό που επιστρέφει δεν είναι διαθέσιμα. Ωστόσο, εκτιμάται ότι ο αριθμός των γιατρών που επιστρέφουν είναι πολύ μικρός. Μερικές δεκάδες, ενώ η αιμορραγία έχει περιορισθεί σημαντικά αλλά δεν έχει σταματήσει τελείως. Ουσιαστικά, κινητικότητα επιστροφής καταγράφεται τα τελευταία τέσσερα χρόνια και κυρίως για διευθυντικές θέσεις ή άλλες σε Ιατρικές Σχολές και σε Ιδιωτικές Κλινικές.
«Η μετανάστευση του υψηλά εξειδικευμένου επιστημονικού προσωπικού της χώρας υποβαθμίζει την περίθαλψη του Έλληνα ασθενή. Το σύστημα υγείας έχει ελλείψεις στην κάλυψη πολλών ειδικοτήτων και δεν υπάρχουν νέοι γιατροί για να μεταλαμπαδευθεί η επιστημονική γνώση. Παράλληλα, η χώρα εκποιεί σημαντικό κεφάλαιο – έχουν επενδυθεί πάνω από 7 δισεκατομμύρια ευρώ, τα τελευταία χρόνια, για το επιστημονικό δυναμικό που αυτή την ώρα αξιοποιείται από τα συστήματα υγείας άλλων χωρών. Θα πρέπει να διασφαλιστούν αξιοπρεπείς επαγγελματικές και οικονομικές συνθήκες και να δοθούν κίνητρα από την πολιτεία, για να παραμείνουν οι επιστήμονες. Θέλουμε όχι μόνο να ανακόψουμε το μεταναστευτικό ρεύμα των επιστημόνων, αλλά να προσελκύσουμε και άλλους γιατρούς, μέσα από μία αναπτυξιακή διαδικασία» λέει ο πρόεδρος του ΙΣΑ, Γιώργος Πατούλης.
Το κύμα φυγής των γιατρών άρχισε να υποχωρεί για πρώτη φορά, έπειτα από εννέα χρόνια υψηλού ρυθμού, το 2020. Τότε καταγράφηκε για πρώτη φορά τριψήφιος αριθμός ιατρών που αναζήτησε εργασία εκτός Ελλάδας, με την αναλογία ανειδίκευτων – ειδικευόμενων να είναι 45%-55%.
Ειδικότερα, το 2020 έφυγαν 901 γιατροί από τον ΙΣΑ, το επόμενο έτος 866, το 2023 άλλοι 808 γιατροί και ανάλογος αριθμός πέρυσι. Για φέτος υπολογίζεται η μετανάστευση 600-700 νέων γιατρών είτε για ειδίκευση είτε για καριέρα. Το 2012 κατέχει το αρνητικό ρεκόρ ιατρικού brain drain με 1.808 γιατρούς και η αμέσως επόμενη δύσκολη χρονιά ήταν το 2015 με 1.521 γιατρούς να εγκαταλείπουν την Ελλάδα. Δεν επιστρέφουν ακόμα πάνω από 100 γιατρούς στην Ελλάδα αλλά έχουν μειωθεί στο μισό όσοι αναχωρούν στο εξωτερικό για χρόνια,.