Κάθε Παρασκευή στις 18.21 το απόγευμα, με ένα κλικ ο επισκέπτης θα ξεκλειδώνει μια νέα ενότητα. Δώδεκα αυτοτελή επεισόδια με διαφορετικούς πρωταγωνιστές και συντελεστές θα αναρτώνται και θα διαμοιράζονται έως και τις 23 Απριλίου στο Facebook και στο κανάλι YouTube του Μουσείου Ιστορίας της Ελληνικής Ενδυμασίας του Λυκείου των Ελληνίδων.
Μικρές ιστορίες με θέμα το ένδυμα και τους μετασχηματισμούς του, τη συμβολική του διάσταση, τις πολιτικές και άλλες χρήσεις του από τα χρόνια της Επανάστασης έως σήμερα. «Μπλέκουμε τις εποχές, τους χρόνους, το παραδοσιακό στοιχείο με τη μόδα. Η φουστανέλα των αγωνιστών είναι η αφορμή και φθάνουμε σε όλες τις εκδοχές της», λέει στην «Κ» η Τάνια Βελίσκου, μουσειολόγος του Μουσείου Ιστορίας της Ελληνικής Ενδυμασίας, υπεύθυνη για τη σύλληψη, την επιμέλεια και τα κείμενα της έκθεσης.
Η πορεία της φουστανέλας
Τι βλέπει το κοινό; «Πώς η φουστανέλα, που ήταν ένα ποιμενικό καθημερινό ένδυμα, έγινε ένδυμα των αγωνιστών, έπειτα εθνικό σύμβολο, όταν καθιερώθηκε από τον Οθωνα, και ταυτόχρονα μόδα. Θα δούμε την παιδική ενδυμασία (φέρμελη) του Ιωνα Δραγούμη, που ως εθνικό σύμβολο πέρασε και στο ντύσιμο των παιδιών, τα οποία στις παρελάσεις συχνά φορούν φουστανέλα. Βλέπουμε πώς πέρασε στο θέατρο και τους συμβολισμούς της. Τις αναβιώσεις της, όπως η φουστανέλα με φράκο που μας δάνεισε η Λυρική Σκηνή από την πρόσφατη παραγωγή της "Μήδειας" του Μποστ, των bijoux de kant».
Η φουστανέλα δεν ήταν σύμβολο μόνο στον ελλαδικό χώρο, αλλά υιοθετήθηκε ως χαρακτηριστικό ελληνικότητας από πολλούς. Επειτα από εκείνη των αγωνιστών, την «οθωνική» και την ευζωνική εκδοχή της, η κ. Βελίσκου μας μιλάει για την «αιρετική» παραλλαγή της, αυτή που φόρεσε ο Μικ Τζάγκερ σε μεγάλη συναυλία της δεκαετίας του '70 ως ένδειξη πένθους για τον θάνατο ενός Ελληνα.
Στην έκθεση παρουσιάζονται τεκμήρια από τις συλλογές του μουσείου προερχόμενα από περιοχές που πρωταγωνίστησαν στην Επανάσταση το 1821. Ανάμεσά τους, η ενδυμασία της Υδρας και των Σπετσών, η γυναικεία ενδυμασία των Ψαρών, φορεσιές από την περιοχή του Σουλίου και την Πελοπόννησο. Εχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον ότι εδώ παρακολουθούμε και τη θέση της γυναίκας. Για παράδειγμα, τι φορούσαν οι γυναίκες που πρωταγωνίστησαν στον Αγώνα; Ηταν ντυμένες όπως η Λασκαρίνα Μπουμπουλίνα στον γνωστό πίνακα του Πέτερ φον Ες ή κάπως αλλιώς; Η μουσειολόγος μιλάει και για το οθωμανικό σαλβάρι, τη λεγόμενη βράκα. «Την οθωμανική περίοδο, θεωρήθηκε από περιηγήτριες που επισκέφθηκαν την Ελλάδα ως ένδυμα "ελευθερίας", γιατί παρείχε άνεση σε μια εποχή που οι γυναίκες περιορίζονταν στους κορσέδες, οι οποίοι τους προκαλούσαν και προβλήματα στον θώρακα. Κάποιες γυναίκες τότε, στην Ευρώπη και στην Αμερική, προσπάθησαν να κάνουν μόδα το σαλβάρι».
Ο φιλελληνισμός είχε πολλές προεκτάσεις. Στη Γαλλία, πολλές υιοθέτησαν χρώματα ελληνικά, όπως το μπλε και το άσπρο, και φορούσαν ζώνες με ελληνικά μοτίβα. Την ίδια εποχή κυκλοφορούσαν πιάτα με θέματα εμπνευσμένα από τον Αγώνα, βεντάλιες με ελληνικές παραστάσεις, λιθογραφίες με Ελληνίδες ηρωίδες όπως η Λασκαρίνα Μπουμπουλίνα, την οποία αποκαλούσαν «Ελληνίδα της Λωραίνης». Και φθάνουμε στη δεκαετία του '90, όταν ο οίκος Hermès κυκλοφόρησε ένα αναμνηστικό μαντίλι με παραστάσεις εμπνευσμένες από το 1821.
Νέοι τρόποι ανάγνωσης
Ο διάλογος του «παραδοσιακού» μουσείου με τις εικαστικούς Μαριλένα Αλιγιζάκη, Αλεξάνδρα Αναγνωστοπούλου, Μαρία Βαρελά, Ηρώ Βουβουέλη, Μαίρη Θηβαίου, Μαρία Κώτσου, Αγγελική Μπόζου και Ηλέκτρα Σταμπούλου «ανατρέπει τεχνηέντως τη γραμμική παρουσίαση». Αλλωστε, όπως σημειώνεται, στόχος της έκθεσης δεν είναι να συνοψίσει τη μνήμη ΜΥΡΙΑδων συμβάντων και αξιομνημόνευτων ανθρώπων, ούτε να αναδείξει το ένδυμα μόνο ως κώδικα (απο)μνημόνευσης του αναπαριστώμενου προσώπου. Αυτό που προτείνει «είναι νέοι τρόποι ανάγνωσης του ιστοριογραφικού λόγου του Εικοσιένα, [γ]ραμμένου με σύγχρονους όρους, σύγχρονο λεξιλόγιο και συντακτικό επάνω στο ΠΑΝΙΟΝ, με τη διττή σημασία της λέξης: είτε πρόκειται για ένα κομμάτι ύφασμα που ανέκαθεν, κάθε φορά που το τύλιγαν, το συνένωναν και το στερέωναν πάνω στο ανθρώπινο σώμα, από δισδιάστατο πανί χωρίς βάθος αποκτούσε τρεις διαστάσεις, γινόταν ένδυμα και αναλόγως "σήμα κατατεθέν" για κάθε ομάδα, είτε πρόκειται για τη συναρτώμενη στο πανίον έννοια της επαναστατικής σημαίας ως συμβόλου του αναδυόμενου τότε ανεξάρτητου ελληνικού κράτους».
Αν το επιτρέψει η πορεία και οι μεταλλάξεις του κορωνοϊού, δύο θεματικές ενότητες θα παρουσιαστούν και με φυσικό τρόπο, στο Μουσείο Ιστορίας της Ελληνικής Ενδυμασίας και στο κεντρικό κτίριο του Λυκείου των Ελληνίδων (Δημοκρίτου 7 και 14, αντίστοιχα). Το πρόγραμμα της έκθεσης περιλαμβάνει βίντεο όπως «Ο χορός του Ζαλόγγου. Οι λέξεις έχουν τη δική τους ιστορία», «Simulacra. Οι κυρίες της Αυλής», «Ψηφιακές "εμφανίσεις" του Θεόδωρου Κολοκοτρώνη», «Φουστανέλα ή φράκο;», «Bloomers. Σύντομες ιστορίες γυναικείας μόδας», «Μαρκομπότσαρης. 2+1 τρόποι για να δέσεις ένα μαντίλι» κ.ά. Χορηγός της έκθεσης είναι ο Τομέας Απορρυπαντικών και Προϊόντων Οικιακής Φροντίδας Henkel Hellas.