Τόσα χρόνια ακούγαμε όλες τις πλευρές να συναγωνίζονται σε κούφιες ρητορείες, σε κορώνες και σε αντιπαραθέσεις με ανεμόμυλους, πάρα πολύ έντονες φραστικά, που, όμως, είχαν ένα πολύ λυπητερό και ίδιο τελικό αποτέλεσμα: διατήρηση παλιών δομών, διαιώνιση πελατειακού κράτους, συντήρηση. Ήταν ένας αυτοτροφοδοτούμενος κύκλος κατήφορου που άρχιζε από έλλειψη αυτοπεποίθησης, συνέχιζε σε προσκόλληση στο χθες και εμπέδωνε μια μόνιμη φοβία για το αύριο. Ήταν το ελληνικό τέλμα με λίγα λόγια.
Κάποιοι, πολλοί νομίζω, θα περίμεναν μια Κυβέρνηση της Αριστεράς να βάλει τέλος σε όλα αυτά και σίγουρα εμείς ελπίζαμε ότι στην πρώτη μας ομιλία στη Βουλή θα μπορούσαμε να ασκήσουμε δημιουργική κριτική σε νέες τολμηρές, ρηξικέλευθες αλλαγές που θα πρότεινε. Να λέγαμε, για παράδειγμα: «Μην πάτε τόσο γρήγορα», αλλά κατά βάθος να χαιρόμαστε και να καμαρώναμε μαζί σας. Όμως, αυτή η Κυβέρνηση της Αριστεράς και της άκρας Δεξιάς δεν κάνει τίποτα τέτοιο.
Από τη μια ακούσαμε επαναλήψεις προεκλογικών γενικοτήτων, που θα μπορούσε να τις συνοψίσει κανείς σε μία φράση: «Πίσω στο 2009 ολοταχώς!». Από την άλλη δεν ακούσαμε τις ριζικές τομές που κάποιοι αφελείς, όπως εγώ, θα περιμέναμε.
Θα ξεκινήσω από το τι είπε ο Πρωθυπουργός. Είναι καρμπόν προεκλογικής περιπτωσιολογίας, χωρίς να υπάρχει το πώς, το πόσο, το πότε, το τι συγκεκριμένα.
Και αναρωτιέται κανείς: Προς τι αυτή η επανάληψη γενικών διακηρύξεων; Είναι επειδή ίσως δεν γνωρίζει τι ακριβώς θα κάνει; Είναι επειδή δεν θέλει να δεσμευτεί ακριβώς; Είναι μήπως γιατί δεν τα έχει κοστολογήσει;
Υπόσχεται να αλλάξει πολλά χωρίς να αλλάξει ουσιαστικά τίποτα. Θέλει να κρατήσει τις ισορροπίες, να μην δυσαρεστήσει τις συντεχνίες, να κρατήσει ταυτόχρονα ως όπλο τη δημιουργική αμφισημία στις εκφράσεις, όπως, δηλαδή, πάντα έκαναν η Νέα Δημοκρατία και το ΠΑΣΟΚ, για να μην σας κουράζω.
Και τώρα στην ουσία. Τι δεν είπε ο Πρωθυπουργός; Πού πήγε η απλή αναλογική και το πιο δίκαιο και αντιπροσωπευτικό εκλογικό σύστημα;
Πού πήγε η αναθεώρηση του Συντάγματος και δεν τη βλέπουμε; Πού πήγε ο διαχωρισμός κράτους και εκκλησίας, αγαπητές και αγαπητοί κύριοι και κυρίες συνάδελφοι; Πού πήγε το σύμφωνο συμβίωσης;
Δεν ακούσαμε τίποτε ούτε για την οικονομία, το μέγα εθνικό θέμα, εκτός από το κλασικό ευχολόγιο για την καταπολέμηση της φοροδιαφυγής και της διαφθοράς μέσα σε όλα.
Ο Πρωθυπουργός δεν είπε τίποτα για ουσιαστικές μεταρρυθμίσεις και θα είμαι συγκεκριμένη και θα εστιαστώ στη μεγάλη απούσα μεταρρύθμιση από τις Προγραμματικές Δηλώσεις και ειδικότερα στο ελάχιστο εγγυημένο εισόδημα, στην κοινωνική πολιτική.
Η Ελλάδα, όπως ξέρετε, είναι η μόνη χώρα στην Ευρώπη που δεν προβλέπει αξιοπρεπή βοήθεια σ' αυτούς και αυτές που έχουν αποδεδειγμένα μεγάλη ανάγκη. Ό,τι γίνεται στον πόλεμο κατά της φτώχειας το αναλαμβάνει η οικογένεια και ειδικότερα οι γυναίκες μέσα στην οικογένεια. Η πολιτεία δεν βοηθά, γιατί δεν παρέχει συντεταγμένα το ελάχιστο εγγυημένο εισόδημα. Δεν το έκανε στο παρελθόν. Δεν το κάνει στο παρόν. Ατυχώς, απ' ό,τι φαίνεται, δεν είναι διατεθειμένη να το κάνει ούτε και στο μέλλον.
Ο ΣΥΡΙΖΑ μιλούσε συχνά για την επείγουσα ανάγκη κοινωνικών πρωτοβουλιών για την αντιμετώπιση της κρίσης. Όμως, στο πρόγραμμα της Θεσσαλονίκης, αλλά και στις Προγραμματικές Δηλώσεις της συγκυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ, που ακούσαμε εχθές, δεν βρήκαμε τίποτα για το ελάχιστο εγγυημένο εισόδημα. Αντί να υιοθετήσει η Κυβέρνηση μια ριζική τομή στο κοινωνικό κράτος, δείχνει να επιλέγει ξανά τη συντήρηση και τη διατήρηση των σημερινών δομών. Και το κάνει παρά το γεγονός ότι η ανάγκη για εγγυημένο εισόδημα ήταν η μόνιμη επωδός της αριστερής κριτικής στην κοινωνική πολιτική της Ελλάδας.
Στην επεξεργασία για τις προτάσεις για το εγγυημένο εισόδημα ήδη από τη δεκαετία του 1990 είχε πρωτοστατήσει η Ανανεωτική Αριστερά και ειδικότερα το Ινστιτούτο «Νίκος Πουλαντζάς». Από τότε πιστεύαμε πάρα πολλοί άνθρωποι στον ευρύτερο αυτόν χώρο ότι το εγγυημένο εισόδημα είναι μια καίρια ριζοσπαστική τομή που θα άλλαζε την όψη μιας πελατειακής και αναποτελεσματικής κοινωνικής πολιτικής στη χώρας μας, μια πρωτοβουλία, δηλαδή, που θα μας έφερνε πιο κοντά στην Ευρώπη. Εκεί που η οικογένεια αναγκάζεται να δίνει μόνη της τη μάχη της ακραίας φτώχειας, θα ερχόταν και η κοινωνία με τρόπο συντεταγμένο να τη βοηθήσει.
Από τότε που αρχίσαμε να το κουβεντιάζουμε στην Ελλάδα, είκοσι χρόνια πριν, το εφάρμοσαν σχεδόν παντού στην Ευρώπη. Δεν θα σας κουράσω με παραδείγματα. Δείτε μόνο την Πορτογαλία και την Κύπρο, που είναι από τις τελευταίες χώρες που το εισήγαγαν.
Εμείς, όμως, εδώ αντισταθήκαμε και, τελικά, η κρίση ήρθε και μας βρήκε όπως ήμασταν πάντα, με το παλιομοδίτικο κοινωνικό κράτος που τα φορτώνει όλα στην οικογένειες και στις γυναίκες. Όμως, και από το ξεκίνημα της κρίσης -επιτρέψτε μου να πω- γίνεται ό,τι είναι ανθρωπίνως δυνατόν για να μην αποκτήσουμε εγγυημένο εισόδημα.
Σας θυμίζω ότι η ανάγκη για κοινωνικό δίχτυ ασφαλείας επισημάνθηκε από το πρώτο μνημόνιο. Ήταν μια ξενόφερτη υποχρέωση του Σεπτεμβρίου του 2010 που αγνοήθηκε. Με τέσσερα χρόνια καθυστέρησης η Νέα Δημοκρατία και το ΠΑΣΟΚ μετέτρεψαν το ελάχιστο εγγυημένο εισόδημα σε μία ασήμαντη προεκλογική υπόσχεση, δηλαδή άλλο ένα επίδομα πιλοτικό σε δεκατρείς δήμους, άλλη μια «εγγυημένη» σταγόνα νερό στην άμμο.
Τώρα έρχεται η Κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ και, παρά την κοινωνική της ρητορεία, δίνει στο εγγυημένο εισόδημα τη χαριστική βολή διά της αποσιωπήσεως. Η Κυβέρνηση έχει την ευκαιρία να κάνει κάτι ουσιαστικό και μόνιμο, να αποκαταστήσει έναν από τους θεσμούς που μας κάνουν να ξεχωρίζουμε από την Ευρώπη. Επέλεξε, δυστυχώς, τον δρόμο της αναπαλαίωσης, ταυτιζόμενη κι εδώ με τον συντηρητισμό της Νέας Δημοκρατίας και του ΠΑΣΟΚ.
Όμως η Ελλάδα χρειάζεται κοινωνική πολιτική. Χρειάζεται, όμως, πραγματική κοινωνική πολιτική και όχι μια κουρελού αποσπασματικών, πελατειακών διασφαλίσεων.
Το ελάχιστο εγγυημένο εισόδημα, όπως το έχουμε υπολογίσει και κοστολογήσει εμείς, για να καλύψει γύρω στις τετρακόσιες χιλιάδες οικογένειες, θα κοστίσει περίπου 1,2 δισεκατομμύρια σε ετήσια βάση. Το κόστος αυτό αναμφίβολα δεν είναι αμελητέο. Το όφελος, όμως, σε αξιοπιστία και κυρίως σε δικαιοσύνη για τους πιο άτυχους συμπολίτες μας θα είναι πολύ μεγαλύτερο.
Εμείς, στο ΠΟΤΑΜΙ, πιστεύουμε πως μόνο οι μεταρρυθμίσεις θα μας ξεκολλήσουν από το τέλμα. Δεν τις βλέπουμε σαν πολυτέλεια για εποχές αφθονίας. Πιστεύουμε πως αν τις σχεδιάσουμε σωστά, μπορούν να αποτελέσουν μοχλό εξόδου από την κρίση και τρόπο να ενταχθούμε πιο στέρεα μέσα στην Ευρώπη.
Η Κυβέρνηση μιλούσε για επανάσταση. Δυστυχώς μας σέρβιρε πάλι ολίγον παλιό ΠΑΣΟΚ, ίσως με λίγο μεγαλύτερη κόντρα με την Ευρώπη. Το ΠΟΤΑΜΙ, όμως είναι στη Βουλή και εμείς δεν θα αφήσουμε τη σιωπή μιας αμήχανης αριστερο-ακροδεξιάς κυβέρνησης να θάψει την ελπίδα των μεταρρυθμίσεων. Για εμάς η Ευρώπη είναι το σπίτι μας. Δεν είναι για εμάς ο ρόλος του προβληματικού εταίρου που περιχαρακώνεται στη γειτονιά του στα Βαλκάνια.
(Η καθηγήτρια Οικονομικών του Παντείου Αντιγόνη Λυμπεράκη είναι βουλευτής Αθηνών του ΠΟΤΑΜΙΟΥ)